Globale programma's | Goed eten voor steden

In een snel opwarmende wereld waarin iedereen steeds meer met elkaar verbonden is, spelen steden een cruciale rol in het garanderen van toegang tot voldoende, veilige, voedzame en betaalbare voeding voor 8 miljard aardbewoners, ongeacht hun rijkdom, leeftijd of gender. Rikolto zet zich in om dit mogelijk te maken.

‍

Wat staat er op het spel?

Vandaag kunnen 3 miljard mensen wereldwijd zich geen gezonde voeding veroorloven. In 2020 waren er naar schatting 149 miljoen kinderen jonger dan 5 jaar die te klein waren voor hun leeftijd. 45 miljoen kinderen waren te mager voor hun lengte en 38,9 miljoen kinderen kampten met overgewicht of obesitas. Ondervoeding en slechte voeding hebben langdurige gevolgen op de ontwikkeling van mensen en hun gemeenschappen.
21% tot 37% van alle broeikasgassen die wereldwijd worden uitgestoten, kunnen worden toegeschreven aan onze voedselsystemen. Hiervan wordt 8% veroorzaakt door voedsel- en waterverspilling. Bovendien draagt de industriële en traditionele landbouw bij aan een verlies van biodiversiteit. Zorgwekkend, aangezien biodiversiteit essentieel is voor het produceren van gezonde en voedzame voeding, het verbeteren van het levensonderhoud op het platteland en het verhogen van de landbouwproductiviteit. Zonder biodiversiteit, geen veerkracht.
Onze voedselsystemen bieden werk aan ongeveer 1 miljard mensen en vormen een essentiële bron van inkomsten voor kleine bedrijven, zowel in formele als informele economieën. In Afrika alleen al genereren voedselmarkten in steden ongeveer USD 250 miljard per jaar, wat vijf keer meer is dan exportmarkten (AASR, 2020).
Naar verwachting zal in 2050 maar liefst 80% van al het voedsel in steden worden geconsumeerd. Voedsel is de grootste bron van consumptiegerelateerde uitstoot in steden en is verantwoordelijk voor ongeveer 13% van het totaal. Als we doorgaan op de huidige weg, zou dat aantal tegen 2050 met 38% kunnen toenemen (C40, 2019). Momenteel ondervindt 85% van de steden, waar honderden miljoenen kwetsbare mensen wonen, al grote gevolgen van klimaatverandering.

Steden kunnen de motor zijn in de sprong naar duurzame voedselsystemen. Steden ontsluiten de belangrijkste voedselmarkten én zijn de plek waar de besluitvorming gebeurd op politiek en economisch vlak.

Rikolto gelooft dat steden cruciale kansen bieden om innovaties te testen en stedelijke voedselsystemen duurzaam te maken, en tegelijk in te spelen op behoeften van stadsbewoners en voedselketenwerkers.

‍

Ons doel

Om gezonde, duurzame en voedzame voeding voor alle burgers te verzekeren, hebben we veerkrachtige voedselsystemen nodig die voor iedereen renderen. Daar is samenwerking voor nodig tussen alle spelers in het voedselsysteem.

‍

Onze impact

Rikolto is een directe partner van 33 steden en stadsregio’s in 14 landen in Latijns-Amerika, Europa, Afrika en Zuidoost-Azië. We investeren jaarlijks ongeveer € 5,2 miljoen. Onze ambitie is innovaties voor inclusieve voedselsystemen te testen en op te schalen die bijdragen aan een verbeterde toegang tot gezonde, duurzame en voedzame voeding voor minimaal 2 miljoen consumenten wereldwijd tegen 2026.

We hopen nog eens 30 steden indirect te beïnvloeden via peer-to-peer uitwisselingen en activiteiten op nationaal, regionaal en internationaal niveau.

Benieuwd hoe dat er in de praktijk uitziet?

‍

Europe

Rikolto was een van de oprichters van het lokale voedseldistributieplatform Kort’om in Leuven. Het is gebaseerd op een B2B-model en werkt momenteel samen met 13 supermarkten en 19 kopers uit de horeca. Een studie naar de sociale return on investment toonde een rendement aan van 1,86 euro voor elke euro die in het platform werd geïnvesteerd. Die verhouding stijgt zelfs tot 3,11 als we kijken naar de gezondheidsvoordelen.

Om de kloof tussen houding en gedrag te dichten en het voor burgers makkelijker te maken om duurzame keuzes te maken, startte Rikolto in 2019 en 2021 een samenwerking met 5 organisaties die meer dan 1 miljoen Belgen vertegenwoordigen. Onze belangrijkste strategieën zijn onder andere een stem geven aan een grote groep “imperfecte” consumenten die wel duurzaam willen eten maar daar moeite mee hebben. We gingen de dialoog aan met supermarkten en duurzaamheidsexperten, en creeërden een positieve competitie via een prijsuitreiking voor de beste initiatieven van supermarkten die van gezonde en duurzame voeding de makkelijkste keuze maken.
In 2022 lanceerden we het Superlijst-onderzoek, in samenwerking met de stichting Questionmark, Test Aankoop, BOS+, Canopea, écoconso, FoodWIN en Bond Beter Leefmilieu. Het onderzoek bestudeerde hoe de supermarkten van Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl, samen goed voor meer dan 80% van het marktaandeel in België, scoorden op een reeks ecologisch duurzaamheidscriteria. We hebben die resultaten ook gepresenteerd aan verschillende burgerpanels voor volwassenen en jongeren in Leuven, Antwerpen en Gent.
We ondersteunden de ontwikkeling van de EcoFoodMap, een digitaal kompas om acties rond het Leuvense voedselsysteem te onderbouwen.
In 2019 organiseerde Rikolto een raadplegingsproces met verschillende belanghebbenden dat resulteerde in de goedkeuring van een handvest voor gezonde, duurzame en evenwichtige schoolmaaltijden. Het handvest werd ondertekend door schoolcateraars, Horeca Vlaanderen, de Unie Belgische Catering (UBC), schoolnetwerken, de koepel van ouderverenigingen, de minister van Onderwijs en de minister van Volksgezondheid en Welzijn. Het vormt de basis voor een Vlaamse Green Deal voor gezonde, duurzame en betaalbare schoolmaaltijden die in 2022 gelanceerd werd.
SchoolFood4Change in Europa! Rikolto maakt deel uit van een consortium van 43 Europese partners onder leiding van ICLEI - Local Governments for Sustainability, dat het door de EU gefinancierde SchoolFood4Change-project (SF4C) uitvoert. In de lijn van de “Van Boer tot Bord”-strategie van de EU en de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, ontwikkelt het project oplossingen en goede praktijken op maat voor scholen, cateraars van schoolmaaltijden, openbare instellingen en beleidsmakers. Rikolto leidt ook het ontwikkelingsproces van de Whole School Food Approach. Het consortium wil 600.000 leerlingen op 3.000 scholen in 16 steden en regio's in 12 landen bereiken.

‍

Rikolto maakt deel uit van een consortium van **43 Europese partners** onder leiding van ICLEI - Local Governments for Sustainability, dat het door de EU gefinancierde **SchoolFood4Change**-project (SF4C) uitvoert.

East Africa

Om onze steden groener te maken, testen we circulaire voedselketens die voedselverspilling minimaliseren en reststromen hergebruiken. In 2021 werkte Rikolto bijvoorbeeld samen met Arusha City, het Arusha Sustainable Food Systems Platform en twee bedrijven, Kusanya en Chanzi, om het beheer van voedselverspilling in Arusha te verbeteren. Kusanya heeft jonge mensen in dienst om voedselafval in te zamelen op markten, hotels, restaurants en woonwijken, terwijl Chanzi dan weer voedselafval koopt en recycleert tot dierenvoeding, biogas en kunstmest, met behulp van zwarte soldatenvliegen.
In 2021 werkten we samen met het VN-Milieuprogramma (UNEP) en Kampala Capital City Authority (KCCA) in Uganda om 50 stedelijke en voorstedelijke modelboerderijen op te richten, wat resulteerde in een groter bewustzijn van de gemeenschap en een vraag naar inputs voor stadslandbouw. In 2022 werkten we opnieuw samen met UNEP om een beleidsnota te ontwikkelen en KCCA-ambtenaren op te leiden rond “voedselsysteembenaderingen in stedelijke en voorstedelijke landbouw”.
In Oeganda  hebben we samenwerkingen tussen alle stakeholders opgezet in Mbale en Kampala, waarbij we beleidsmakers, regelgevende instanties, stadsbesturen, de privésector, onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties samenbrachten. In Kampala diende het als platform voor beleidsgesprekken om te kijken welke aanpak het beste werkt voor een duurzaam stedelijk voedselsysteem. In Mbale leidde dat tot een gedeelde visie om de voedselveiligheid te verbeteren in stedelijke voedselketens. Vooral in Mbale werd dit zichtbaar door een investering in de bouw van 88 eetkraampjes. Dat stimuleerde marktverkopers, die op hun beurt massaal investeerden in de verbeterde kraampjes. Het zette de lokale overheid aan om de nodige praktijken voor voedselveiligheid op markten ook echt af te dwingen.

‍

In **Kampala, Arusha en Dar es Salaam** hebben we digitale voedseldistributiemodellen getest samen met **jongerenondernemingen, zoals Bringo Fresh, Mesula, GreenfootGo** en East Africa Fruits. **Digitale voedseldistributiemodellen** kunnen helpen de efficiëntie te verbeteren en voedselketens korter te maken. Daardoor worden traceerbaarheid en betere controle over voedselveiligheidspraktijken mogelijk en wordt de behoefte aan betaalbaarheid voor consumenten in evenwicht gebracht met die van een degelijk inkomen voor voedselproducenten- en verkopers. Het stelde consumenten ook in staat om drukke markten te vermijden tijdens het hoogtepunt van de COVID-19-pandemie.

In Arusha lanceerden we Generation Food, een bedrijfsincubator gericht op beginnende jonge voedingsondernemers. Na de eerste hackathon, waaraan 158 jongeren deelnamen om tot nieuwe ideeën te komen, namen 65 ondernemers deel aan een twee weken durende bootcamp om die ideeën nog verder te uit te werken. Ten slotte namen 20 bedrijven deel aan de incubatiefase, met bedrijfsmodellen variërend van herbruikbare verpakkingen voor chilisaus tot dierenvoeding op basis van voedselafval, en elektrische fietsen om veilig voedsel doorheen de stad te verspreiden. De afgestudeerden van Generation Food Arusha kregen leningen tegen een rente van slechts 12% dankzij een samenwerking met de privésector en de oprichting van een rollend fonds. Een hele verbetering als je weet dat de gemiddelde marktrente 25% bedraagt.
In navolging van Arusha werden „Generation Food”-incubators gelanceerd in de Zuidelijke Hooglanden van Tanzania, en in Mbale en Gulu in Oeganda. In de Zuidelijke Hooglanden werden 100 jongeren aangeworven om zakelijke ideeën te bedenken en uit te werken. 25 onder hen konden intekenen op startkapitaal en bijhorende beurzen.

West Africa

Sinds december 2022 ondersteunt Rikolto de coördinatie van AfriFOODlinks in Ouagadougou en Mbale in Oeganda, een vierjarig project dat wordt gefinancierd door de EU en wordt uitgevoerd door 35 partners onder leiding van ICLEI Afrika. Het heeft tot doel de voedsel- en voedingszekerheid te verbeteren en positieve resultaten te behalen voor het klimaat en het milieu, terwijl sociale en ecologische veerkracht wordt opgebouwd in 65+ steden, in 5 Afrikaanse kruispunten. Dat doen ze door 1) een publieke verschuiving naar duurzame, gezonde voeding te bevorderen; 2) stedelijke voedselomgevingen te transformeren door realistische sociaal-technische experimenten ; 3) inclusief, multi-actor beheer te bevorderen om ambtenaren, gevestigde en informele kleine bedrijven, gemeenschappen, jongeren en vrouwen in staat te stellen hun voedselsystemen mee vorm te geven; en 4) innovatieve, bedrijven van vrouwen en jongeren op te schalen die een grote lokale toegevoegde waarde genereren.

Sinds eind 2022 voeren we pilootactiviteiten uit in de voedselomgevingen van scholen in Thiès en Dakar (Senegal). Daarbij integreren we gezonde voeding in het onderwijscurriculum, richten we gezonde snackbars op, leggen we schooltuinen aan en werken we samen met lokale verkopers om gezonde en veilige voeding beter beschikbaar te maken rond scholen.
In Tenkodogo (Burkina Faso) ondersteunden we jonge ondernemers om hun eigen bedrijf te ontwikkelen en versterkten we hun toegang tot financiële middelen en diensten voor bedrijfsontwikkeling.
We ontwikkelden het strategisch kader voor het Green Cities Regional Action Programme for Africa van FAO, op basis van nationale raadplegingen in 10 landen, met 30 steden.

‍

In **Ouagadougou** (Burkina Faso) transformeren jonge ondernemers die deelnemen aan het **“Generation Food”-programma**, lokale voedselproducten - van tomaten, tamarinde, baobab, bissap, granen en seizoensfruit zoals mango's en appelsienen - tot kant-en-klare producten die minimaal zijn bewerkt en zo worden verpakt om hun voedingswaarde te behouden.

Latin America

In Nicaragua mobiliseerde Rikolto meer dan 20 belanghebbenden rond MASLAGO, een initiatief voor geïntegreerd landschapsbeheer. Samen voerden we een plan uit voeren voor het duurzame beheer van het gebied rond het Apanás-meer, waar 60% van de Nicaraguaanse groenten worden geteeld. In 2019 werd ten minste één praktijk met betrekking tot erosiebestrijding uitgevoerd door 28% van de families die in het Sisle-microbekken wonen. Door boeren te ondersteunen bij het sluiten van contracten met grote detailhandelaars en kmo's, is het gemiddelde inkomen van boeren uit groenten tussen 2019 en 2021 met bijna 54% gestegen. Lees er meer over in deze gevalstudie geproduceerd voor het One Planet Network.
Sinds 2023 coördineert Rikolto, samen met een groep van 15 publieke en private actoren in Sololá (Guatemala), oplossingen met respect voor bestaande regels en overtuigingen van de inheemse gemeenschappen. Zij worden hard getroffen door ondervoeding. De stad Sololá neemt de uitvoering op zich samen met onder andere de ministeries van Landbouw, Onderwijs, Volksgezondheid en Sociale Ontwikkeling, evenals de Ombudsman voor de Mensenrechten. Ook Rikolto, Caritas, Helvetas, Ceiba, Asociación Renacimiento en COINDI maken deel uit van het partnerschap.
Tijdens de COVID-19-pandemie in 2020 ondersteunden we de agro-ecologische consumentencoöperatie Sur-Siendo bij de ontwikkeling van een online marktplaats voor de distributie van voedselmanden aan kwetsbare gezinnen in het zuiden van Quito, een van de armste buurten van de stad. In juli hadden 400 burgers toegang tot gezonde voeding dankzij de coöperatie. 25 boerenfamilies leverden aan de coöperatie. Rikolto werkte samen met de coöperatie om een sociaal franchisemodel te testen om zo het aantal winkels te vermenigvuldigen.

In 2020 bracht het “Innovamos”-project (“Wij innoveren” in het Spaans) een samenwerking tot stand tussen 21 landbouworganisaties en universiteiten, bedrijven, dienstverleners en ngo's. Samen willen ze de belangrijkste uitdagingen en behoeften analyseren van de Centraal-Amerikaanse fruit- en groentesector. Een van de aandachtsgebieden was hydrocultuur. Daarbij worden gewassen geteeld in water in plaats van aarde, wat traditionele, biologische en chemische methodes combineert. Boerencoöperaties en hun leden werden opgeleid en ondersteund om de aanbevelingen van de onderzoekspartners van het consortium uit te voeren.
Tussen 2021 en 2023 voerden Rikolto, Ecosad, Funsad en andere partners het  participatieve onderzoeksproject “Food Hubs” (Vecindarios alimentarios Saludables) uit in Lima (Peru) en Quito (Ecuador), met de financiering van IDRC Canada. Het doel van het project was om: 1) de weerbaarheid van de agrovoedingssystemen van Quito en Lima in kaart te brengen, samen met de evolutie van de ongelijkheid tijdens de crisissen die de stad troffen; 2) acties van regeringen en burgers in kaart te brengen die voedselmarkten versterken om goede voeding voor kwetsbare groepen te garanderen; 3) voedselproducenten, consumenten en autoriteiten te betrekken bij de ontwikkeling van buurtgerichte hubs voor gezond eten; 4) de obstakels en succesfactoren identificeren voor de ontwikkeling van “Food Hub”-netwerken; en 5) bevindingen en aanbevelingen om te zetten naar openbaar beleid.

‍

In 2020 ondersteunde Rikolto **Lima**'s Bicentennial Markets Initiative bij de creatie van een nieuw merk, "Surquillo, Barrio del Sabor" (Surquillo, buurt van de smaak). Zo wilden ze de economie van Surquillo nieuw leven inblazen en de toegang tot voedsel voor iedereen bevorderen. Het doel was om de economische reactivering van 14 voedselmarkten en 618 formeel geregistreerde restaurants in het district Surquillo te ondersteunen, in overeenstemming met het actieplan en de visie van het district.

Southeast Asia

In Vietnam verbouwen ongeveer 3.200 landbouwers (waarvan 65% vrouwen) meer dan 1.900 hectare groenten volgens veilige teeltechnieken, goed voor 14% van de oppervlakte voor groenteteelt in Hanoi. Dat is mogelijk dankzij de implementatie van een Participatory Guarantee System (PGS) voor veilige groenten, een traceerbaar productie- en kwaliteitswaarborgssyteem dat wordt gepromoot door Rikolto en de afdelingen Plantenbescherming en -Productie van Hanoi. Naar schatting is het PGS jaarlijks goed voor 140 000 ton groenten. Bijna 2 miljoen consumenten in Hanoi hebben nu toegang tot die veilige groenten.
Rikolto in Indonesië  ondersteunde samen met haar partners initiatieven voor voedseldistributie en donaties die de transformatie van 29.900 m² braakliggend terrein voor stadsboerderijen mogelijk maakten. Daardoor kregen meer dan 7.400 stadsbewoners toegang tot voedzame en veilige voeding. Maar liefst 9,66 ton voedsel werd gered in de steden Solo, Bandung en Depok in 2021.
In 2023 zijn we een nieuw project gestart gefinancierd door het Vlaamse Klimaatactieprogramma om een schaalbaar, circulair stadslandbouwmodel in Depok, Indonesië, te ontwikkelen om de hoeveelheid organisch afval dat op stortplaatsen terechtkomt, te verminderen.
In  Bali, Indonesië, werken we samen met onze partner Pasar Rakyat, een sociale onderneming die tegen betaalbare prijzen verse en biologische producten van lokale boeren aan klanten in de stad levert om regeneratieve landbouw te promoten. Daarom ondersteunen we de invoering van betere irrigatiesystemen en werken we samen met boeren aan oplossingen om de schaarse watervoorraden beter te beheren. Bovendien helpen we mee aan plannen voor agrarische landschappen en teeltwijzen om de biodiversiteit te optimaliseren.

Sinds oktober 2022 werken we samen met scholen in **Hanoi om ervoor te zorgen dat leerlingen meer gezonde, duurzame en voedzame voeding eten op school**. Er werd een eerste enquête gehouden om inzicht te krijgen in de kennis en houding van ouders en leerlingen over gezonde voeding op school en er werden coördinatiecomités op de scholen opgericht om het proces in de praktijk te begeleiden.

Global

Rikolto ondersteunde verschillende steden bij de ontwikkeling van hun lokale voedselstrategieën. Daarvoor speelden we vaak een faciliterende rol, zoals in Gent bij de start van het “Gent en Garde”-beleid. Soms waren we rechtstreeks betrokken, zoals in Da Nang (Vietnam). In andere gevallen namen we eerder de leiding, zoals in Leuven, waar we onze expertise over lokale voedseldistributie blijven aanbieden en blijven werken met scholen als onderdeel van het voedselstrategieproces. In Quito (Ecuador) hebben we bijgedragen aan de ontwikkeling van de agrovoedselstrategie en het Quito Food Charter.
In 2022 publiceerden we samen met FAO en RUAF het “Stedelijk en voorstedelijk bronnenboek voor landbouw: van productie tot voedselsystemen”. Dat bronnenboek ordent bestaande ervaringen en gevalstudies over stedelijke en voorstedelijke landbouw (UPA) en geeft richtlijnen voor lokale besluitvormers, beleidsadviseurs, stedenbouwkundigen, professionals en alle betrokkenen bij het ontwerp en de uitvoering van UPA-initiatieven.
Naar aanleiding van de COP26 hebben we bijgedragen aan de ontwikkeling van de Verklaring van Glasgow,, onderdeel van een wereldwijde samenwerking onder leiding van IPES - Food and Nourish Scotland. In deze verklaring verbinden lokale en regionale overheden zich ertoe om de klimaatcrisis aan te pakken met een geïntegreerd voedselbeleid en worden nationale regeringen opgeroepen om tot actie over te gaan. We faciliteerden bovendien lokale dialogen van “Van Boer tot Bord” in Ecuador (rondom Quito en in het kustgebied in Manabí) en België (rondom Leuven en Antwerpen) om vertrouwen op te bouwen en de relatie tussen landbouwers en beleidsmakers te versterken voor klimaatactie.

In 2022 werkten we samen met FAO om twee netwerken op te starten. We willen daarmee het bewustzijn en de capaciteiten van beleidsmakers voor **stedelijk voedselbeheer** vergroten, met een focus op kleine en middelgrote steden. Daarnaast willen we **stedelijke voedselmarkten** verbeteren zodat ze bijdragen aan duurzamere voedselsytemen. Beide netwerken bouwen mee aan de Urban Food Agenda van FAO. Ze bereiken steden verspreid over 4 continenten.

‍

Multistakeholder partnerschappen = impact op voedselsystemen

Samen nieuwe recepten brouwen voor een toekomstgericht voedselsysteem, is een collectieve inspanning. Ben je op zoek naar inspiratie? Of wil je je ondersteunende vaardigheden bijschaven? Onze toolkit “Facilitating multi-stakeholder processes” is daarbij een ideaal startpunt;

Download hier je exemplaar en ontdek alle essentiële concepten, hulpmiddelen en vaardigheden die je nodig hebt om een vlotte samenwerking te smeden tussen meerdere belanghebbenden.

Lees meer

Onze aanpak

Een duurzame voedselsysteembenadering

Het “Good Food For Cities”-programma zit verankerd in het “Sustainable Food Systems”-kader en benadert stedelijke voedselsystemen vanuit een systeemdenkende lens.

Cocreatie, multistakeholdersamenwerkingen en bijleren staan centraal in deze aanpak. We verbinden actoren en bevorderen mechanismen voor collectieve actie met participatieve en inclusieve structuren om lokale voedselsystemen aan te sturen.

We willen hokjes doorbreken en bruggen bouwen om verschillende onderdelen van het voedselsysteem te verbinden, zodat iedereen toegang krijgt tot gezonde en duurzame voeding. We proberen te begrijpen hoe verschillende vakgebieden met elkaar verbonden zijn en proberen hefbomen voor systeemverandering te identificeren die ons door moeilijke afwegingen kunnen loodsen. Een voorbeeld van zo’n afweging is hoe we de toegang tot betaalbare, gezonde voeding kunnen verbeteren, en tegelijk boeren en werknemers in de voedselketen stimuleren om meer duurzame praktijken te gebruiken.

De ondersteuning van inclusief ondernemen

Op een inclusieve manier zaken doen, is essentieel om (kleine) producenten in landelijke, stedelijke en voorstedelijke gebieden te stimuleren gezonde voeding te produceren op de meest duurzame manier. Dat betekent: eerlijke en transparante samenwerking op lange termijn tussen alle actoren in de voedselketen, waarbij leefbare prijzen en het delen van risico’s centraal staan. Dat is de beste garantie op een stabiele toelevering van kwaliteitsvol voedsel naar de steden. Een inclusieve manier van zaken doen geeft ook de meest kwetsbare producenten toegang tot diensten zoals krediet, technische ondersteuning en marktinformatie. Innovatie gebeurt voor en met boeren, wat de keten efficiënter en eerlijker maakt. Het is, in combinatie met een stabiele marktvraag, essentieel voor een sterke band tussen stad en platteland.

Lees meer over ons werk aan inclusieve markten.

Ons strategisch uitgangspunt: stedelijke voedselomgevingen

We bouwen voort op onze ervaring en focussen ons op stedelijke voedselomgevingen en hun aanvoerketens. Voedselomgevingen omvatten de fysieke, economische, politieke en sociaal-culturele context waarin consumenten beslissingen nemen over hoe ze hun eten verkrijgen, klaarmaken en consumeren (HLPE, 2017).

Gunstige voedselomgevingen zijn omgevingen die het voor burgers gemakkelijker maken om voor gezonde en duurzame voeding te kiezen. Ze vertrouwen op duurzame en efficiënte productieketens die ervoor zorgen dat gezond en duurzaam voedsel beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar is op de favoriete locaties van burgers. Het is meteen ook iets waarbij steden en lokale actoren hun stem kunnen laten horen, door mee te beïnvloeden hoe voedsel in hun stad wordt aangeboden.

Evidence for impact

Onze “evidence for impact”-aanpak is dé hoeksteen van de strategieën van Rikolto. Enerzijds verwijst het naar het proces van cocreatie, testen en documenteren van modellen die het potentieel hebben om op grote schaal te worden toegepast, anderzijds verwijst het naar het betrekken van zogenaamde "upscalers" (overheden, bedrijven, investeerders, lokale maatschappelijke organisaties) die de capaciteit, de wil en de middelen hebben om deze modellen op stedelijk of nationaal niveau uit te dragen.

Lees meer over hoe we onze impact meten.

‍

Onze strategieën

De globale strategie van Rikolto focust zich op drie pijlers: duurzame productie, inclusieve voedselmarkten en een stimulerende omgeving.

Duurzame productie voor goed eten in de stad

Industriële landbouwtechnieken, die hoge opbrengsten boven veerkracht en ecologische duurzaamheid plaatsen, hebben ondertussen al zo'n derde van de landbouwgrond wereldwijd aangetast. Dat brengt onze wereldwijde voedselvoorziening ernstig in gevaar.

Om in een opwarmend klimaat de lokale markten te voorzien van gezonde, voedzame voeding zoals fruit, groenten en peulvruchten, richt Rikolto zich op het behoud van voedsellandschappen, het bevorderen van regeneratieve landbouw en het verbeteren van de weerbaarheid van boeren tegen klimaatverandering en andere schokken.

In Nicaragua hebben we via het platform MASLAGO belanghebbenden gemobiliseerd om een plan uit te werken voor het duurzame beheer van het **landschap rond het Apanás-meer, waar 60% van de Nicaraguaanse groenten wordt verbouwd.** Het meer wordt echter bedreigd door sedimentatie en ontbossing. Dat MASLAGO-plan droeg bij tot een stijging van de inkomens van groente- en fruitboeren met 54% (2019-2021). Dat laat meteen zien dat inclusieve zakelijke relaties noodzakelijk zijn om de natuurlijke bronnen van het gebied te behouden en tegelijk winstgevende economische activiteiten te stimuleren. Via MASLAGO **inspireerde Rikolto belanghebbenden om te investeren in onderzoek en nieuwe initiatieven** om de natuurlijke bronnen van het meer te behouden.

Inclusieve voedselmarkten, zodat niemand achterblijft

Om gezondere en duurzamere voedsel op stedelijke markten te krijgen, moeten er prikkels zijn voor gedragsverandering in alle schakels van de keten. Inclusieve zakenrelaties zijn daarom krachtige versnellers voor de transitie naar duurzame voedselsystemen in en rondom steden. Om bij te dragen aan inclusievere markten, focussen we ons op:

Food Markets 4 All, waar we werken aan de professionalisering van boerenorganisaties door o.a. een betere toegang tot financiële middelen en bedrijfsontwikkelingsdiensten te faciliteren en inclusieve bedrijfsmodellen te bevorderen. Tijdens de COVID-19-pandemie ondersteunden we 17.887 boeren bij de verkoop van hun producten via lokale voedseldistributiekanalen.

‍

Rikolto hielp bij de oprichting van Kort'om, een lokaal distributieplatform dat boeren ondersteunt om een degelijk inkomen te krijgen en dat tegelijk de beschikbaarheid van lokaal geproduceerd voedsel wil vergroten in Leuven. Het is gebaseerd op een B2B-model en werkt momenteel samen met 13 supermarkten en 19 kopers uit de horeca.

Via GoodFood@School bieden we ondersteuning op maat aan scholen en een breed scala aan actoren binnen de schoolomgeving om van gezonde en duurzame voeding het nieuwe normaal te maken voor leerlingen. Ons doel is om het voor leerlingen eenvoudiger te maken om duurzaam te eten, waarbij we ons vooral focussen op ingrediënten die duurzaam geproduceerd, traceerbaar en voedzaam zijn.

In alle scholen toegang tot goede, gezonde en duurzame voeding. Dat is een belangrijk thema in alle regio's waar Rikolto actief is. Het is overal de beste gezondheidszorg. Het is een belangrijk antwoord op armoede en heeft een grote impact op het klimaat. Toekomstig eetgedrag wordt voor een groot deel bepaald in de eerste levensjaren. Daarom streeft GoodFood@School naar toegankelijke, gezonde en duurzame voeding. Het maakt deel uit van een schoolbrede aanpak van voeding. Daarvoor werken we samen. Met scholen, overheden, gemeentes en maatschappelijke organisaties. En dat, dat is Rikolto.  Myrthe Peijnenborg | projectcoördinator GoodFood@School, Rikolto.

‍

Tegelijk bevorderen we de opschaling van goede praktijken met multistakeholderinitiatieven op stedelijk en nationaal niveau. In Surakarta, Indonesië, leidde onze partner Gita Pertiwi mee de ontwikkeling en pilot van een gezonde, voedzame, veilige en milieuvriendelijke kantinestandaard. In 2021 werd die standaard door het stadsbestuur verspreid als werkwijze voor alle scholen in Surakarta.

Via ons “Generation Food”-programma voor bedrijfscreatie en -incubatie ondersteunen we ambitieuze, jonge ondernemers bij de oprichting van duurzame voedselbedrijven die enkele van de belangrijkste problemen in het voedselsysteem van hun stadsregio helpen oplossen. Het initiatief wordt momenteel uitgevoerd in Leuven, Arusha en Mbeya (Tanzania), Ouagadougou (Burkina Faso) en Mbale en Gulu (Oeganda), maar zal in de toekomst nog worden uitgebreid naar nieuwe regio's.
Tot slot ondersteunen we het ontwerp van “Circular Food Economy”-modellen die voedselverspilling, afval en overschotten helpen vermijden, verminderen en valoriseren.

“Wanneer de steden Solo en Bandung besloten om het Milan Urban Food Policy Pact te ondertekenen, verbonden ze zich er onder andere toe om de voedselverspilling bij hen te verminderen. We werken er samen met de lokale autoriteiten om voedselverspilling tegen te gaan door de ontwikkeling van circulaire en inclusieve bedrijfsmodellen te faciliteren tussen duurzame producenten en stedelijke kopers.” – Nonie Kaban | Directeur van het “Good Food For Cities”-programma in Zuidoost-Azië

Een stimulerende omgeving

In deze derde pijler willen we duurzame en gezonde voeding stimuleren via beleid, collectief leren en nieuwe partnerschappen. Hieronder staan enkele van de initiatieven die we in ons netwerk ondersteunen.

Stedelijke voedselbeleid: We faciliteren of werken mee aan multistakeholderdialogen en -platformen op stedelijk niveau die helpen om een gedeeld begrip te creëren over de uitdagingen van het lokale voedselsysteem. We bouwen aan een gemeenschappelijke visie met bijhorende strategie en actieplan om de sprong van denken naar doen te maken.
Voedselburgerschap: We zorgen dat burgers deel van de oplossing kunnen zijn. Door mensen te informeren over de hefbomen voor verandering in het voedselsysteem. Door mensen te laten reageren en hun stem hoor- en voelbaar te maken op de plekken waar beslissingen genomen worden j
Door hen mee te laten werken aan oplossingen op school en in de supermarkt om van goed eten de gemakkelijkste keuze te maken.

Peer-to-peer learning: we faciliteren uitwisselingen tussen (partner)steden, en belanghebbenden om hen aan te zetten tot actie. In 2022 faciliteerden we bijvoorbeeld een informeel netwerk van gemeentelijke experts over stedelijke voedselmarkten en een ander netwerk over voedselbeleid in kleine en middelgrote steden. Dit gebeurde met de steun van FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties.
Investeringen in de transformatie van voedselsystemen: we betrekken financiële instellingen en (impact) investeerders om financiële producten te creëren die toegankelijk zijn voor kmo's, en met name ondernemers en kleinschalige actoren in de voedselketen.
Uitwisseling tussen bestuursniveaus: we faciliteren discussies tussen lokale actoren en nationale overheden over hoe zij steden kunnen aanzetten om actie te ondernemen.
Opbouwen van bewijs en methodologie-ontwikkeling ontwikkelen: we creëren en verspreiden bewijsmateriaal en methodologieën over innovaties en modellen die we ondersteunen, om zo investeringen in hun replicatie aan te moedigen. In 2019 publiceerden we het boek “Wat eten we morgen?”, waarin verhalen werden verzameld uit 9 steden over initiatieven die veiligere, gezonde en duurzame voeding toegankelijker maken voor burgers. Het boek werd in december van dat jaar gepresenteerd op een internationale conferentie in Leuven genaamd “Wij voeden de stad”, samen met een leertraject voor vertegenwoordigers van 7 steden in Afrika, Latijns-Amerika en Azië.