Wat doen supermarkten om plantaardige en duurzaam geproduceerde voeding te stimuleren, en om ontbossing en voedselverspilling tegen te gaan? Dat ging denktank Questionmark na met het onderzoek, genaamd Superlijst, bij Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl, samen goed voor meer dan 80% marktaandeel in België. Hun impact op de ecologische voetafdruk van België is dus groot. Toch blijkt dat de supermarkten veel kansen laten liggen om hun engagementen in de praktijk om te zetten. Ze leggen de verantwoordelijkheid tot duurzame voedingskeuzes vooral bij de burger.
Minder vlees en meer plantaardig eten, is een cruciale stap om de milieu-impact van ons eetpatroon te verkleinen. Maar supermarkten doen nog te weinig om dat makkelijk te maken voor hun klanten. Twee op drie kant-en-klaarmaaltijden bevatten vlees of vis, in de promotiefolders hebben zeven van de tien onderzochte aanbiedingen vlees of vis als hoofdingrediënt, en kant-en-klare vleesproducten zoals schnitzels, burgers en worsten worden vooral in (extra) large porties verkocht van meer dan 100 (of 150) gram. Er zijn interessante initiatieven en beleidsmaatregelen, maar concrete doelstellingen ontbreken veeleer.
Meer resultaten vind je op www.superlijst.be. Het volledige rapport kan je hier downloaden.
Supermarkten garanderen niet dat hun volledige assortiment op duurzame wijze geproduceerd is. Consumenten moeten dus zelf actief op zoek naar duurzame producten binnen het assortiment. Bij Aldi en Lidl is er zelfs geen enkele duurzame optie beschikbaar in de helft van de onderzochte productgroepen. Ook in de beleidsrapportering is er weinig tot geen transparantie over de oorsprong, het vervoer of de teeltwijze van de verkochte producten. Sommige supermarkten zijn wel transparant over de certificering van vis.
"Ik wil niet ongeweten bijdragen aan ontbossing." - deelnemer uit burgerpanels
De productie van soja voor veevoeding, palmolie en cacao is verantwoordelijk voor een groot deel van wereldwijde ontbossing. In het algemeen ontbreekt het aan transparantie over de oorsprong van deze ingrediënten. Supermarkten hebben ook weinig actieplannen om het risico van ontbossing te verminderen. De aanwezige actieplannen focussen daarbij vaak enkel op de eigen huismerken en bieden vaak niet de beste waarborg tegen ontbossing.
Supermarkten beginnen actie te ondernemen om voedselverspilling en voedselverlies tegen te gaan, maar duidelijke definities, meetbare doelstellingen en rapportage over die doelstellingen ontbreken veelal. Delhaize publiceerde als enige supermarkt een actieplan met deze drie elementen. Met een ambitieuzere aanpak en gerichte doelstellingen zouden de andere supermarkten beter kunnen rapporteren over de impact van hun acties tegen voedselverspilling.
In Superlijst Milieu komen Lidl en Delhaize naar voren als algemene koplopers, al zijn de verschillen tussen de supermarkten klein. Opmerkelijk is dat de supermarkten sterk verschillen binnen de deelonderwerpen: eiwittransitie, duurzame landbouw (incl. ontbossing) en voedselverspilling. In de transitie naar minder vlees en meer plantaardig doet Delhaize het beduidend beter dan Lidl, Aldi en Carrefour. Ook bij beleid tegen voedselverspilling staat Delhaize al een stapje verder. Bij acties voor duurzame landbouw en tegen ontbossing loopt Delhaize dan weer achter, terwijl Carrefour, Aldi en vooral Lidl vooroplopen in België. Colruyt zit voor elk onderwerp in de middenmoot. Maar in absolute termen heeft elke supermarkt nog erg veel ruimte voor verbetering.
"Als we de beste praktijken van alle Belgische supermarkten zouden bundelen, zetten we meteen een grote stap voorwaarts."
“Supermarkten erkennen hun verantwoordelijkheid in de verduurzaming van het voedselsysteem, dat zien we in enkele veelbelovende initiatieven”, stelt Jelle Goossens, woordvoerder van Rikolto. “Als we de beste praktijken van alle Belgische supermarkten zouden bundelen, zetten we meteen een grote stap voorwaarts.”
Charlotte Linnebank, directrice van Questionmark, sluit zich hierbij aan: "De wereld schreeuwt om verduurzaming van de productie en consumptie van voedsel. Supermarkten hebben de kans én verantwoordelijkheid om hierin een grote rol te spelen. Met Superlijst Milieu bieden wij supermarkten inzicht in welke best practices zij van elkaar kunnen overnemen en ook waarin zij achterlopen en dus een tandje moeten bijsteken.”
We legden deze resultaten ook voor aan burgers in drie verschillende 'burgerpanels' voor tieners, adolescenten en volwassenen in Leuven, Antwerpen en Gent. Voor sommigen vormden de resultaten een eye-opener met heftige reacties tot gevolg, voor anderen lagen ze binnen de verwachting en overheerste een gevoel van teleurstelling. Wel waren de deelnemers het eens over één ding: supermarkten moeten meer werk maken van duurzaamheid. Of zoals één van de deelnemers het verwoordde: "Kleine aanpassingen en verwezenlijkingen kunnen een grote impact hebben."
In deze aflevering van Het Recept van Rikolto spreekt Jelle Goossens met collega Liesbeth Van Meulder over de rol van supermarkten bij het verduurzamen van ons voedselsysteem:
.jpg)