Back to the climate! Als het al geen hashtag is, dan klinkt het als de titel van een film. Na een coronastop laait het klimaatprotest in België op 10 oktober weer op.
Ik houd niet van betogen. Grote groepen vermoeien mij, en een grote groep begint voor mij vanaf drie. De beroepsagitator die ik in mijn schoolgaande jeugd was, heeft plaatsgemaakt voor een ellendig typetje dat bij elke aanzet tot slogan hoofdschuddend zucht: "Goh, het is complexer dan dat."
Maar op 10 oktober gooi ik dat overboord. Ik ga. Net als in januari 2019. Intussen zijn we anderhalf jaar van bosbranden, overstromingen, hittegolven en een pandemie verder. De klimaatrapporten blijken dodelijk accuraat in hun voorspellingen.
Politiek lijkt een versnelling ingezet. China, Japan, Europa, de Verenigde Staten kondigen versnelde paden richting klimaatneutraliteit aan. Grote bedrijven doen hetzelfde. Maar volgt de praktijk en houden we dat vol? De voorbije decennia indachtig, kunnen we daar niet gerust op zijn.
Net als de middeleeuwse kathedraalbouwers moeten we beginnen aan een investering met de wetenschap dat we het resultaat niet meer in ons leven zullen zien.
Zoveel radertjes moet in elkaar klikken en blijven draaien over legislaturen en crisissen heen. Maar we vergeten snel. De files zijn weer langer dan voor de lockdown, de vliegtuigreizen aanlokkelijk goedkoop. "Kortetermijndenken is nu eenmaal sterker dan onszelf", heet dat dan.
Maar dit is misschien wel onze grootste vergetelheid: dat wij - zoogdieren die ons haar kammen - uniek zijn precies door onze capaciteit om op lange termijn te denken. We bouwden piramides en kathedralen die honderden jaren volgehouden investeringen vergden. Nu behoren ze tot ons waardevolste erfgoed, samen met de wetenschappelijke kennis die generatie op generatie voortbouwt en ons uiteindelijk een mRNA-vaccin oplevert.
Vandaag waardeert ons economisch en financieel systeem het heden hoger dan de toekomst. Dat systeem is een menselijk bedenksel, dat wij kunnen veranderen. In zijn boek "De goede voorouder" verkent de filosoof Roman Krznaric wegen om ons te bevrijden van destructief kortetermijndenken.
De eerste stap is het besef dat ons leven niks voorstelt in de geschiedenis. 100 miljard mensen leefden en stierven in de afgelopen 50.000 jaar. Maar samen met de 7,7 miljard mensen die nu leven, wegen ze niet op tegen de 135 miljard mensen die in het komende millennium geboren worden. Die nederige houding moet aanzetten tot een erfenismindset: welke kennis, waarden en infrastructuur geven we door aan volgende generaties?
Zo kunnen we onze capaciteit tot 'kathedraaldenken' herontdekken. De projecten om de klimaatopwarming te stoppen vergen een tijdshorizon die tientallen jaren tot zelfs eeuwen in de toekomst reikt. Net als de middeleeuwse kathedraalbouwers moeten we beginnen met de wetenschap dat we het resultaat niet meer in ons leven zullen zien.
Samenlevingen kunnen zich transformeren. Dat deden ze al zo vaak. “Onduurzaamheid is de motor van de geschiedenis”, lees ik in mijn notities van een hoorcollege van lang geleden. Geconfronteerd met existentiële crisissen, gaan gevestigde denkkaders overboord en maakt oude technologie plaats voor nieuwe. De klimaatverandering is een nooit geziene crisis. Het zal niet genoeg zijn dat de motor elektrisch wordt. Het begint met het cultiveren van onze unieke menselijke capaciteit tot langetermijndenken.
Het klinkt weinig cerebraal, maar voor mij is dat: ouderwets de straat opgaan.
Deze tekst verscheen eerder als column in Trends van 7/10/2021
.jpg)