Gendergelijkheid

Voor een toekomst met betere voedselsystemen

Wat staat er op het spel?

Vrouwen zijn essentieel in elk onderdeel van het voedselsysteem: als boeren, arbeiders, handelaars en consumenten. In de meeste gevallen zijn het ook nog altijd vrouwen die zorgen dat het eten wordt aangekocht en klaargemaakt op tafel komt. Hun rol wordt echter structureel onderschat, waardoor ze dikwijls onderbetaald worden.

Vrouwen worden bovendien harder getroffen door milieuvervuiling en klimaatverandering: de grond die ze krijgen toegewezen, is vaak minder vruchtbaar en ze hebben niet altijd toegang tot de nodige middelen om hun grond en de kwaliteit van hun gewassen te verbeteren, zoals machines of zaden en meststoffen. Bovendien is de toegang tot technische bijstand, marktinformatie en financiële middelen vaak beperkter voor vrouwen. Dat maakt het voor hen nog maar uitdagender om zich aan het ondernemerschap te wagen.

Als vrouwen dezelfde toegang tot productiemiddelen (zaden en meststoffen, eigendom, technische bijstand, marktinformatie …) zouden hebben als mannen, zouden ze hun totale landbouwproductie met 2,5 tot 4 procent kunnen verhogen (FAO). Volgens de VN-Commissie voor de Status van de Vrouw zou 12 tot 17 procent mensen wereldwijd minder honger lijden, als we de genderkloof in de landbouwvoedingssector overbruggen. Onderzoek toont bovendien aan dat de (op)voeding en gezondheid van kinderen sterk verbetert, wanneer vrouwen toegang hebben tot een behoorlijk inkomen.

De wereldbevolking groeit. Daarom is het enorm belangrijk om honger en ondervoeding zo snel mogelijk de wereld uit te krijgen. Gendergelijkheid in alle onderdelen van het voedselsysteem zou enorme positieve gevolgen hebben voor zowel de voedselzekerheid als het welzijn van een groot deel van de bevolking.

Onze strategie

Rikolto gaat voor een “gender mainstreaming”-aanpak in al haar programma’s. Dat wil zeggen dat de economische emancipatie van vrouwen deel uitmaakt van alle mogelijke fasen van onze programma’s. Denk aan genderresponsief marktonderzoek en genderresponsieve systemen voor het meten van resultaten of om te weten welke uitgangspunten voor vrouwen belangrijk zijn.

“We zijn ervan overtuigd dat, zonder gender mainstreaming, de huidige sociaaleconomische verhoudingen niet zullen veranderen. Willen we met onze programma’s bijdragen aan gendergelijkheid, dan moeten we de machtsverhoudingen veranderen en zorgen voor gelijke toegang tot middelen en opleidingsmogelijkheden.” Mariela Wismann, programmadirecteur Good Food for Cities, Latijns-Amerika

De wereldwijde strategie van Rikolto steunt op drie pijlers: duurzame productie, inclusieve markten en een stimulerende omgeving. Gendergelijkheid maakt deel uit van elk van hen.

De eerste pijler, duurzame voedselproductie, heeft te maken met onze inspanningen om boerenorganisaties te ondersteunen bij hun professionalisering. We richten ons op duurzame productiepraktijken, weerbaarheid tegen klimaatverandering en organisatieontwikkeling. We stellen voorwaarden op voor de volledige participatie van vrouwen in voedselsystemen, op het niveau van productie en naoogst, in het bestuur van coöperaties en voor hun toegang tot landbouwinputs, opleidingen en diensten. We moeten dus ook landbouwcoöperaties ondersteunen om genderinclusiever te worden, bijvoorbeeld met gerichte opleidingen voor vrouwen of door vrouwencomités op te richten binnen de coöperaties.

De tweede pijler, inclusieve markten, richt zich op de integratie van kwetsbare boeren in nationale en internationale markten en een betere toegang van burgers tot gezond en duurzaam voedsel. We werken aan een inclusieve voedselomgeving waarin vrouwen en jongeren meer invloed krijgen, met bijzondere aandacht voor toegang tot veilig en voedzaam voedsel voor consumenten, in het bijzonder de meest kwetsbaren onder hen. Onze focus ligt op de ontwikkeling van landbouwondernemingen met gelijke kansen voor vrouwen en mannen. De sleutel ligt bij het verbeteren van de toegang tot kredieten en opleidingen, bijvoorbeeld met bedrijfsincubators en genderspecifieke trainingen.

In de derde pijler, tot slot, willen we een stimulerende omgeving creëren. Dat doen we door actieve deelname aan beleidsvorming, verbeterde toegang tot financiële middelen (leningen) en tal van samenwerkingen(bv. met lokale overheden). In deze pijler houdt gender mainstreaming in dat we inzetten op gelijke kansen voor vrouwen om bij te dragen aan discussies over voedselbeleid, gelijke deelname en vertegenwoordiging van vrouwen in multi-stakeholder platforms. Bovendien moedigen we beleid en praktijken aan die zorgen voor een verbeterde toegang tot en controle over productiemiddelen en-diensten voor vrouwen.

Onze aanpak voor gendergelijkheid

Onze aanpak dient als leidraad voor de ontwikkeling van onze programma’s. Het geeft onze teams de nodige vaardigheden en middelen om bij te dragen aan meer gendergelijkheid binnen onze invloedssfeer. Hieronder vind je een aantal voorbeelden van hoe we die aanpak in de praktijk brengen.

Lees meer

In onze globale programma's

In onze drie programma's

Good Food for Cities

In 2050 zal naar schatting 80% van al het eten in steden worden geconsumeerd. Maar hoe kunnen die steden ervoor zorgen dat elke burger toegang heeft tot voldoende, veilige en voedzame voeding en dat producenten een behoorlijk inkomen kunnen verdienen, met respect voor de ecologische grenzen van onze planeet?

Ons Good Food for Cities-programma wil collectieve actie aanmoedigen onder lokale actoren in het voedselsysteem om stedelijke voedselomgevingen en hun toeleveringsketens beter te maken zodat gezond, duurzaam en voedzaam eten voor iedereen een evidentie wordt.

Gendergelijkheid is daarbij van cruciaal belang. Meer specifiek moedigen we de ontwikkeling aan van een genderbewust ecosysteem voor ondernemerschap. We ondersteunen bijvoorbeeld de oprichting en ontwikkeling van door vrouwen geleide bedrijven, moedigen gelijke toegang tot en gebruik van bedrijfsontwikkelingsdiensten aan of begeleiden vrouwelijke ondernemers bij de oprichting van hun eigen bedrijf.

In Burkina Faso is 88,7% van de vrouwen zelfstandig ondernemer. Slechts 18,6% van hun ondernemingen wordt echter op formele basis gerund. Het project PACE-DID, dat gefinancierd wordt door het Belgische ontwikkelingsagentschap Enabel, ondersteunt mee de ontwikkeling van inclusief en duurzaam ondernemerschap in de regio Centre-Est. Samen met Rikolto, Trias, SOS Faim, FRA/CES en Initiative Tenkodogo heeft Enabel een programma op poten gezet dat jongeren, vrouwen en mensen met een handicap opleidt, begeleidt en ondersteunt bij de oprichting van hun eigen bedrijf. Hado Seone is een van deze vrouwen. Een bedrijfstraining en een lening voor haar “Wendsongre”, een stedelijke voedseltuin, hebben haar op weg geholpen om een echte ondernemer te worden met formeel erkend bedrijf.

In Vietnam bundelde Rikolto haar krachten met het Women’s Initiative for Start-ups and Entrepreneurship (WISE).We verenigden meer dan 100 boeren, verdelers, handelaars, onderzoekers, overheidsinstellingen en stakeholders uit de voedselketen in Hanoi. De centrale thema’s: de distributie van gezonde, duurzame en voedzame voeding in het stedelijke voedselsysteem en de vraag hoe vrouwelijke ondernemers en jongeren kunnen worden ondersteund bij de ontwikkeling van ondernemingen die bijdragen aan de duurzaamheid van stedelijke voedselsystemen.

Duurzame cacao en koffie

Meer dan 50 miljoen mensen, waaronder zo’n 30 miljoen kleinschalige boeren, leven van cacao-en koffieteelt. Toch kampen deze wereldwijde grondstoffen met tal van problemen, zoals lage inkomens, genderongelijkheid, afnemende productiviteit en ontbossing. Dat ondermijnt de verduurzaming van voedselsystemen. Om de uitdagingen aan te pakken, is een betere integratie van vrouwen, hun vakkennis en leiderschap van cruciaal belang.

Rikolto ondersteunt vrouwen bij de oprichting van hun eigen bedrijf en een betere toegang tot grondstoffen en hulpmiddelen. Alba Mejía, lid van de Ecuadoraanse koffiecoöperatie AACRI, is een van deze vrouwen. Ze verbouwt koffie, waarvan een groot deel wordt verkocht als “café de mujeres” –koffie geproduceerd door vrouwen. Koffie alleen biedt echter geen stabiel inkomen. Na een workshop van AACRI begon Alba zich ook te focussen op andere activiteiten in de keten en ze vond een winstgevende activiteit in het weven van cabuya. De zakken die zij en andere vrouwen weven, worden gebruikt om de “café de mujeres” in te verpakken. Ze hebben zo bijgedragen aan de creatie van een exclusieve koffie met een hoge toegevoegde waarde die bij de lokale kopers een speciale plaats heeft gekregen. Een verbeterde toegang tot financiële middelen is ook een van de steunpunten van ons cacaoprogramma in Ghana en Ivoorkust. We ondersteunen er gemeenschappen bij de oprichting van Village Savings and Loans Associations (VSLA’s), waarbij er expliciet gefocust wordt op vrouwelijke cacaoboeren. Zij hebben vaak heel wat nevenactiviteiten naast de cacaoteelt, maar hebben zelden toegang tot krediet. 43% van alle VSLA-deelnemers in Ivoorkust zijn vrouwen, in Ghana is dat 51%. (Als we dat even vergelijken met het lage aantal bij onze partnercoöperaties in de twee landen, is dat respectievelijk 14% en 41%.)

Daarnaast moedigt Rikolto vrouwen aan om leidinggevende posities in te nemen in coöperaties. Jessica Granillo is hier een sprekend voorbeeld van. Ze is een cacaoproducente van de derde generatie, moeder én gemeenschapsleider bij La Fortaleza, een organisatie van cacaoboeren in Manabí (Ecuador). Al van jongs af aan verbouwt heel haar familie cacao, maar ze merkte al snel dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de organisatie, het bestuur en de besluitvormingsprocessen. De coöperatie wilde zichzelf van binnenuit transformeren en vrouwen actief laten deelnemen aan de besluitvorming. Jessica promoot nu de Sustainable Food System School van de organisatie, waar jonge mensen en vrouwen allerlei opleidingen kunnen volgen: van agro-ecologie, leiderschap en creativiteit tot gender, recht, financiën, politieke economie en meer. Met de steun van de Latijns-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (CAF) en het Belgische Directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGD) hebben Rikolto en Fortaleza del Valle kansen gecreëerd voor jonge mensen en vrouwen zoals Jessica. In ons koffieprogramma in Peru laten we ons dan weer inspireren door de sterke vrouwen van Satipo. Zij richtten CODEMU op, het comité voor de ontwikkeling van vrouwen. De vrouwen wisten later ook een belangrijke rol te spelen om generatie-opvolging aan te moedigen in de leidinggevende functies van de coöperatie.

Rikolto wil ook graag beleidsveranderingen doorvoeren. In 2021 was Honduras het eerste land met een beleid voor gendergelijkheid in haar koffiesector. Het Platform for Sustainable Coffee in Honduras (PCSH) en de National Coffee Board (CONACAFE) werkten daarvoor samen met Rikolto en Solidaridad Network. Het genderbeleid en het actieplan zullen een positieve impact hebben voor ongeveer 19.000 vrouwelijke koffieboeren in Honduras. Ons werk bestaat er nu in om dat beleid in de praktijk om te zetten.

Duurzame rijst

Zo’n 20% van de wereldbevolking haalt haar inkomen uit rijst en maar liefst 3,5 miljard mensen eet het dagelijks. Om de overgang naar duurzame voedselsystemen te maken, moet er dringend iets veranderen aan de enorme ecologische voetafdruk van rijst. In ons rijstprogramma ondersteunen we boeren, en in het bijzonder vrouwelijke boeren, met hulpmiddelen, technieken en financiële middelen die essentieel zijn in de landbouw. Zo kunnen ze duurzame rijst telen en tegelijk de negatieve impact op het milieu verminderen. We ondersteunen bovendien rijstcoöperaties en hun leden om de SRP-norm (Sustainable Rice Platform) over te nemen. Daarbij staat de toegang van vrouwen tot financiering en leidinggevende posities centraal.

In Oost-Afrika hebben we met onze productietrainingen steeds meer vrouwen kunnen bereiken. In Oeganda focusten we ons op duurzame teelttechnieken voor rijst op boerderijen, waarbij we ons bewust op vrouwen richtten. Ondanks het feit dat mannen er de rijstsector domineren, wisten me er met succes zo’n 40% van de vrouwen te bereiken. In de meeste boerenorganisaties die we in Oeganda ondersteunen, steeg het percentage vrouwen in bestuurs- en managementfuncties tot meer dan 60%. Ook in Tanzania leidt Rikolto vrouwelijke boeren op. Kennis is immers cruciaal voor empowerment.

Een gebrek aan startkapitaal en aan infrastructuur om rijst voor te stomen (“parboiling”), bleek een groot probleem voor de vrouwelijke rijstboeren in Burkina Faso. De oplossing lag in een franchise bedrijfsmodel, waarbij micro-bedrijven voor parboiling werden opgericht. De werkgelegenheid voor vrouwen nam er aanzienlijk toe en ze wisten meer dan een miljard in CFA-frank te mobiliseren. Bovendien hebben ze de prijs van hun rijst kunnen verdubbelen en zijn hun inkomsten met 60% gestegen.

Artikels over dit thema

Meer nieuws