Tijdens het Rikolto Café op 15 januari 2025 vulde De Studio in Antwerpen zich met geïnteresseerden voor een gesprek over het belang van lokaal voedselbeleid. De avond, georganiseerd in samenwerking met de Antwerpse Voedselraad, was een inhoudelijk hoogtepunt in de ‘Week voor Goed Eten’ en bood ruimte aan panelleden en publiek om in gesprek te gaan over de rol van steden in een duurzame voedselvoorziening.
Jelle Goossens van Rikolto beet de spits af door te wijzen op de gemeenschappelijke uitdagingen die steden wereldwijd tegenkomen: hoe voorzien we alle inwoners van veilige, gezonde, duurzame en betaalbare voeding? Dit vraagstuk raakt aan tal van beleidsdomeinen zoals werkgelegenheid, circulaire economie, voedselzekerheid en onderwijs. Rikolto bracht deze thema’s samen in een rapport waarin Antwerpen, Gent en Leuven worden geanalyseerd.
De samenwerking tussen Rikolto en de stad Antwerpen werd toegelicht door Johan De Herdt, klimaatambtenaar van de stad. Hij benadrukte hoe inzichten uit andere steden inspiratie bieden om lokale uitdagingen aan te pakken. Het rapport dient dan ook als een leidraad waarin stedelijke overheden hun eigen weg kunnen vinden.
Caroline Huyghe, lid van de Voedselraad en zaakvoerster van Coup de Chocolat, lichtte toe hoe de voedselstrategie van Antwerpen tot stand kwam. “We werkten op een participatieve manier, begeleid door Rikolto”, vertelde ze. Dit proces resulteerde in een strategie waarin burgers, ondernemers en beleidsmakers samen een stem kregen.
Adje Van Oekelen van Volle Grond en het stadslandbouwproject PAKT benadrukte het belang van die samenwerking: “De afgelopen jaren zagen we hoe partners zoals de stad mee zochten naar ruimte voor initiatieven zoals de onze.”
Maar hoe pak je zo’n samenwerking in een stad rond voeding nu aan? Hoe breng je beleid, administratie en lokale initiatieven effectief samen? Het rapport van Rikolto duikt in vier kernvragen die ambtenaren van de steden Leuven, Antwerpen en Gent zelf aandroegen:
Tijdens de discussie werden inspirerende voorbeelden gedeeld van projecten die de kloof tussen beleid en praktijk overbruggen. Johan De Herdt sprak over ‘Smakelijke School’, een initiatief dat scholen helpt gezonde voeding te promoten. Dit project illustreert hoe ook een top-down geformuleerde doelstelling vanuit de politiek de juiste partners kan mobiliseren om impact te realiseren.
Het Foodsavers-project in Antwerpen, dat voedseloverschotten herverdeelt, is een voorbeeld van hoe stedelijk beleid sociaal ondernemerschap kan stimuleren. Nu wordt gewerkt aan een sociaal-circulaire voedselhub om deze impact verder te vergroten.
Een opvallend voorstel van Rikolto in het rapport is de aanstelling van een schepen of minister voor voeding. “Voeding raakt aan zoveel domeinen: klimaat, economie, gezondheid, ruimtegebruik,” stelde Jelle Goossens. “Vandaag is er amper samenhang tussen beleidsdomeinen. Op school leren we bijvoorbeeld over gezonde voeding, terwijl er in de schoolomgeving vooral reclame is voor fastfood, ongezonde snacks en alcohol. Eén verantwoordelijke kan coherentie scheppen en budgetten samenbrengen.”
Caroline Huyghe en Adje Van Oekelen ondersteunden het idee, maar benadrukten dat zo’n functie enkel succesvol kan zijn met een duidelijk mandaat en budget. Op korte termijn werd geopperd om een expertengroep op te richten binnen de stad, die vier keer per jaar samenkomt. Dit zou een structurele dialoog tussen de stad en de Voedselraad mogelijk maken en initiatieven zoals ondernemersavonden rond duurzame voeding versterken.
Tijdens het gesprek kwamen ook vragen uit het publiek aan bod. Een deelnemer vroeg bijvoorbeeld waarom er in Antwerpen zo weinig ruimte lijkt te zijn voor lokale boeren in de supermarkt. Hierop werd gereageerd dat sommige supermarktketens, zoals Delhaize, al initiatieven hebben genomen om lokale producten in hun aanbod op te nemen. Heel wat uitbaters van buurtsupermarkten staan er alvast voor open.
Ook het belang van Fair Trade kwam aan bod, waarbij een aanwezige suggereerde dat eerlijke handel een meer prominente plaats zou moeten krijgen binnen de voedselstrategie van de stad. Caroline Huyghe gaf aan dat, hoewel haar eigen onderneming geen officieel fairtradelabel draagt, de principes van eerlijke handel -transparantie, eerlijke prijzen, samenwerking op lange termijn - helemaal passen in de geest van de Antwerpse voedselstrategie.
Het Café sloot af met reflecties van de panelleden over de toekomst van voedsel in Antwerpen. Adje Van Oekelen droomde van een toekomst waarin lokale boeren een centrale rol spelen in de voedselvoorziening van de stad, ondersteund door beleid dat publieke gronden voor landbouw vrijwaart.
Caroline Huyghe hoopte op een sterker gestructureerde Voedselraad die de stem van burgers en ondernemers krachtiger kan laten doorklinken. Johan De Herdt hoopt dat de impact van voedsel op het klimaat gedaald zal zijn via twee grote hefbomen: de eiwitshift en het terugdringen van voedselverspilling.
Tot slot vatte Jelle Goossens de hoop van Rikolto samen: “Hopelijk wordt alles wat nu als vernieuwend vermeld wordt in ons rapport, binnen enkele jaren doodnormaal.” Het Café toonde alvast de kiemen om die toekomst te realiseren.
Verschillende steden en gemeenten hebben de afgelopen jaren een voedselstrategie ontwikkeld. Er zijn mooie realisaties te vieren. Tegelijkertijd staan steden en gemeenten voor diverse uitdagingen en blijft het een voortdurende oefening om de impact duurzaam en structureel te verankeren. Wat leren we uit de praktijk in de steden Antwerpen, Leuven en Gent?
Met dit rapport wil Rikolto iedereen inspireren die verantwoordelijkheid draagt over het voedselbeleid op verschillende beleidsniveaus. Zo hopen we bij te dragen aan de versterking van een gezond en duurzaam voedselsysteem.
.jpg)
.jpg)