Onze ecosystemen staan onder druk. “Tenzij de uitstoot van broeikasgassen dramatisch daalt, kan de opwarming deze eeuw 2,9°C overschrijden,” waarschuwt het VN-Milieuprogramma (UNEP)[1]. Steden zijn goed voor 70% van de CO2-uitstoot[2]. Bovendien schat de FAO (de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN) dat tegen 2050 68% van de wereldbevolking in stedelijk gebied zal wonen[3] en dat 70%[4] van het voedsel in steden zal worden geconsumeerd.
De hoofdstad van Burkina Faso, Ouagadougou, ervaart al meer dan tien jaar stijgende temperaturen. De versnelde verstedelijking en menselijke activiteit hebben geleid tot de degradatie van het milieu, wat het leven in de stad moeilijker maakt, vooral voor de armsten. De diversiteit en hoeveelheid van de oorspronkelijke flora nemen ook af. Door de versnelde urbanisatie neemt de druk op land toe, waardoor gebieden voor stedelijke en peri-urbane landbouw schaars worden.
“Het is van kritiek belang om de stedelijke bevolking van gezond en veilig voedsel te voorzien, zonder het natuurlijke evenwicht van ecosystemen te verstoren", zegt Assami Tiendrebeogo, vice-president van de Speciale Delegatie van de Gemeente Ouagadougou. “
In 2018 sloot de gemeente zich aan bij het Milan Pact[6], en in 2022 bij de Glasgow Verklaring over Voedsel en Klimaat[7]. In punt 1 van het Milan Pact, dat in 2015 werd gelanceerd, verbinden de ondertekenaars zich tot het ontwikkelen van duurzame voedselsystemen die biodiversiteit behouden en de effecten van klimaatverandering beperken.
In het kader van deze verbintenissen experimenteert Ouagadougou met de “groene gordel". Dat is een natuurlijke beschermingsgordel die de stad moet beschermen tegen de droge, stoffige “Harmattan-winden” en extreme temperaturen.
De groene gordel werd al in 1976 afgebakend met verschillende doelen. Ten eerste om de erosie veroorzaakt door natuur fenomenen te stoppen en waterbronnen te beschermen tegen slibvorming en sedimentatie[8]. Ten tweede om energie (biomassa (hout) was de belangrijkste energiebron die destijds in de stad werd gebruikt) en voedsel aan de huishoudens van de stad te leveren. Mettertijd raakten de oorspronkelijke doelstellingen echter ondergesneeuwd en werd deze ruimte, die een groene long moest worden, bezet door andere activiteiten.
Maar in de afgelopen jaren[9] waren er tal van initiatieven om het gebied opnieuw te beplanten. Na een reeks herbebossingsinspanningen vroeg de gemeenteraad een groep vrouwen om voor de bomen in het gebied te zorgen. In ruil daarvoor kregen ze percelen voor de teelt van groenten voor de lokale markt. Van dit gebied van meer dan 1100 ha is 40 ha al ontwikkeld voor agroforestry, zijn er 4750 bomen geplant en gaat de ontwikkeling van 230 ha voor herbebossing en tuinbouw door.
Het irrigeren van de bomen en het verbouwen van groenten in deze groene ruimte is niet zonder moeilijkheden. “Ondanks de aanwezigheid van functionerende boorgaten blijft de waterstroom te laag voor intensieve productie,” zegt mevrouw Sophie Sedogo van La Saisonnière. Ze is de voorzitter van de vereniging, die boert op de groene gordel. Een groot deel van het land wordt gebruikt voor activiteiten die onverenigbaar zijn met duurzame productie. Daar komt nog de vervuiling bij van huishoudelijk afval dat op een deel van het land wordt gestort.
Rikolto ondersteunt de gemeente bij het opnieuw tot leven wekken van de groene gordel. “We willen de stad vergroenen en van de groene gordel een aanvoerzone maken van groenten voor de stad,” zegt Bernadette Ouattara van Rikolto in West-Afrika.
In samenwerking met de Béo-nèere Agroecology Association en La Saisonnière, biedt Rikolto training in agro-ecologische landbouwpraktijken en agroforestry aan leden van de Federatie van Boomkwekers en tuinbouwers van Burkina Faso. “We hebben duurzame landbouwpraktijken nodig om ons land en het milieu te herstellen”, zegt Souleymane Belemgnegre, voorzitter van de Béo-nèere Agroecology Association.
Om de producenten in staat te stellen faire contracten aan te gaan, werkte Rikolto ook aan trainingen om de vaardigheden van boeren op vlak van organisatie en ondernemen te verbeteren.
Rikolto werkt ook samen met La Saisonnière om productielocaties in de groene gordel te evalueren. Meer dan honderd tuinbouwers en boomkwekers die er werken, zijn inmiddels getraind in agro-ecologische praktijken en de productie van biologische inputs, zoals bemesters.
Daarnaast adviseert Rikolto de gemeente om de investeringen van verschillende actoren in het gebied die betrokken zijn het herstel van de groene gordel beter op elkaar af te stemmen.
Voortbouwend op deze inspanningen werkt Rikolto samen met de gemeente aan een samenwerkingsverband tussen verschillende belanghebbenden. Op 13 en 14 december 2023 lanceerde de gemeente Ouagadougou samen met Rikolto een dialoog voor alle belanghebbenden. Bijna zeventig vertegenwoordigers van drieënveertig organisaties, engageerden zich voor een gemeenschappelijke visie en een goed afgestemd plan voor landbouw in de groene gordel.
“Tegen 2040 zal de groene gordel een ontwikkeld agro-ecologisch referentiepunt zijn”, zegt Bernadette Ouattaravan van Rikolto. “Een bron van duurzame productie van gezond, voedzaam voedsel en een veilige haven voor lokale bedreigde soorten. Het gebied zal bijdragen aan de voedselsoevereiniteit en ‘groene’ banen bieden voor voor vrouwen, jongeren en andere kwetsbare groepen in de gemeente Ouagadougou.”
Het resultaat van de dialoog werd door de gemeentelijke autoriteiten van Ouagadougou gepresenteerd aan nationale besluitvormers. Het is nu een ankerpunt in de globale visie voor de groene gordel van Ouagadougou.
"We gaan de ideeën uit deze workshop gebruiken om een gedetailleerd plan voor de toekomst te maken. Zo kunnen we de gemeente helpen met haar acties," legt Bernadette uit. "Het plan zal ook helpen om beter samen te werken en de positieve impact op de groene gordel van Ouagadougou te maximaliseren."
De gemeente heeft alvast een comité opgericht dat de ontwikkelingen in de groene gordel zal volgen. Rikolto is als waarnemer deel van dit comité.
[1] https://www.unep.org/topics/climate-action
[2]https://www.unep.org/events/summit/unea-6-cities-and-regions-summit
[3]https://www.fao.org/newsroom/story/Five-ways-to-make-cities-healthier-and-more-sustainable/en
[4] https://www.fao.org/fileadmin/templates/wsfs/docs/expert_paper/How_to_Feed_the_World_in_2050.pdfP.2
[5]https://www.meteoblue.com/fr/climate-change/ouagadougou_burkina-faso_2357048#:~:text=Changement%20annuel%20de%20precipitation%20%2D%20Ouagadougou&text=r%C3%A9gion%20de%20Ouagadougou.-,La%20ligne%20bleue%20en%20pointill%C3%A9s%20repr%C3%A9sente%20la%20tendance%20lin%C3%A9aire%20du,en%20raison%20du%20changement%20climatique.
[6] https://www.milanurbanfoodpolicypact.org/wp-content/uploads/2020/12/Milan-Urban-Food-Policy-Pact-and-Framework-for-Action_FR.pdf
[7] https://fr.glasgowdeclaration.org/_files/ugd/fef8dc_ed1c9362cc7748e3bf12bd1a0542529f.pdf
[8] https://www.sidwaya.info/ceinture-verte-de-ouagadougou-vivement-un-deguerpissement-des-occupants-illegaux/
[9] https://www.sidwaya.info/ceinture-verte-de-ouagadougou-vivement-un-deguerpissement-des-occupants-illegaux/
.jpg)