Jongeren aan het stuur van een beter voedselsysteem

Twee jonge Peruaanse vrouwen staan trots voor een kleine stand en bieden taart, chocolade, thee en een gesprek aan, aan iedereen die wil proeven van hun zelfgemaakte producten. De producten zijn gebaseerd op het kruid muña, een plant vol met voedingsstoffen, ook wel Andean Mint genoemd en te vinden in de Andes. Hun doel is om de plant populair te maken in Peru en om de lokale cultuur en gezonde eetgewoonten te promoten. Zo proberen deze jonge vrouwen bij te dragen aan een gezonder en duurzamer voedselsysteem.

Hoe realiseer je het - vaak verborgen - potentieel van jongeren op het platteland en in de steden? Die vraag stond centraal in de discussies binnen het project Gezocht: Voedsel voor de Toekomst. Het consortium achter het project wil vanuit een verschillende perspectieven "future proof" voedsel in kaart brengen. Concreet stimuleert het project jongeren om actie te ondernemen om het voedselsysteem opnieuw uit te vinden. In drie workshops werden jongeren uit Peru, Tanzania en Indonesië uitgedaagd om te dromen over hun toekomstige voedselsysteem. De twee jonge Peruaanse vrouwen en hun producten zijn slechts één voorbeeld van de nieuwe initiatieven die in het kader van dit project zijn genomen door jongeren.

Jonge ondernemers, jonge boeren en universiteitsstudenten steken de koppen samen

Het projectteam wil met een nieuwe en verfrissende aanpak jongeren bij het project betrekken. Co-creatie, het samenbrengen van verschillende belanghebbenden om alle perspectieven te benutten, wordt beschouwd als de sleutel tot het proces. Verschillende soorten jongeren worden uitgenodigd om samen te werken, waaronder jonge boeren, universiteitsstudenten en ondernemers. De methodologie die tijdens de workshops wordt gebruikt, is deels gebaseerd op de principes van CEAL (community-based action learning) en stimuleert sociaal ondernemerschap in voeding en landbouw.

Het belangrijkste doel is om sociaal-maatschappelijke initiatieven van ondernemers te faciliteren en jongeren te laten nadenken over verschillende manieren om een groeiende wereldbevolking te voeden. Wat betekent die grote uitdaging bijvoorbeeld voor de band tussen stedelijke en landelijke gebieden? Think global, act local.

Tijdens een vierdaagse workshops, opgesplitst in twee weekends, worden jongeren uitgedaagd om te dromen over hoe hun voedselsysteem er in de toekomst uit moet zien. En wat moet er gebeuren om woorden om te zetten in daden? Samen onderzoeken de deelnemers hun lokale omgeving, meestal een wijk binnen een stad, en het voedselsysteem. Ze brengen de wijk in kaart en praten met de lokale bevolking over hun leven, hun dromen en het voedsel dat ze eten.

De deelnemers van de workshop reflecteren vervolgens vanuit verschillende perspectieven over de belangrijkste uitdagingen en zoeken naar manieren om deze om te zetten in kansen. Rekening houdend met hun vaardigheden en intrinsieke motivatie worden groepen gevormd rond bepaalde ideeën. De laatste stap is het bouwen of implementeren van de innovatie. De deelnemers hebben de week tussen de twee workshops om een prototype te maken: een liter biologische meststof bijvoorbeeld, of tien bananenchocolade, een vliegenvanger gemaakt van afvalmateriaal of een logo/merkontwerp.

Tot slot presenteren ze hun ideeën en prototypes aan de lokale gemeenschap: zakenmensen, lokale overheden en buurtbewoners. Er wordt gevraagd naar hun feedback en hoe ze eventueel ondersteuning kunnen geven. Twee mede-organisatoren van de workshops in Indonesië en Peru delen hier hun ervaringen en leerervaringen.

Indonesië: nieuwe manieren van samenwerking en waardecreatie

In Indonesië hebben we een jonge bevolking: meer dan de helft van de mensen is jonger dan 30 jaar. Met 250 miljoen monden om te voeden, heeft Indonesië de energie en het enthousiasme van de jeugd nodig om een oplossing te vinden voor de uitdagingen waar we voor staan op het gebied van voedsel.

In het kader van Gezocht: Voedsel voor de Toekomst hebben we een workshop sociaal ondernemerschap georganiseerd voor 36 jongeren uit de stad Ende op het eiland Flores. Het eiland kampt met problemen op het gebied van kwaliteit, distributie en beschikbaarheid van voeding — ondanks de beschikbare natuurlijke rijkdom. Via co-creatie hebben we samen met studenten en jonge boeren naar oplossingen gezocht.

Tijdens twee weekends bouwden de deelnemers relaties op met andere actoren uit het lokale voedselsysteem, waardoor ze meer inzicht kregen in de verschillende perspectieven en realiteiten binnen de territoriale context. Deze aanpak stelde hen in staat om met oplossingen te komen die passen bij de lokale behoeften.

Tijdens de laatste dag van de workshop slaagden de deelnemers erin om een prototype van hun bedrijfsideeën voor te stellen. Sommige ideeën zijn zeer innovatief in hun eenvoud, waarbij reeds beschikbare middelen worden gecombineerd met lokale behoeften om waarde toe te voegen voor de hele gemeenschap. Voorbeelden hiervan zijn organische meststoffen, gezonde lokale banaan-chocolade snacks, een transportsysteem dat boerderijen rechtstreeks verbindt met restaurants, en innovatieve druppel-irrigatiesystemen voor lokale boeren.

De andere actoren die aan het proces deelnamen — zoals lokale overheidsfunctionarissen, docenten en ondernemers — waren zeer enthousiast, stelden veel vragen en toonden interesse in verdere samenwerking met deze jonge ondernemers. Dit toont aan dat er nieuwe arbeidsmogelijkheden ontstaan wanneer jongeren op deze manier uitgedaagd worden.

Peru: minder praten, meer actie

Een van de belangrijkste inzichten die we hebben opgedaan tijdens de workshop is de waarde van het omzetten van woorden in daden. Vorig jaar hadden we deelgenomen aan een ander startersweekend in Lima met jonge cacaoboeren. Het was echt interessant en heel anders dan wat de jonge boeren gewend waren. Tot nu toe waren veel van hun plannen niet realiseerbaar door de fysieke afstand tussen mensen.

Toen ze daarentegen deelnamen aan de workshop van Gezocht: Voedsel voor de Toekomst, hadden ze al na twee dagen een prototype van hun idee ontwikkeld. De deelnemers hadden al een aantal producten gemaakt om aan het publiek te tonen, te verkopen of weg te geven. Voor de jongeren was het erg motiverend om te merken dat het mogelijk was om écht iets te doen, zelfs met een beperkt budget en beperkte tijd.

Het tweede inzicht was dat er heel wat nieuwe arbeidskansen liggen in de lokale voedingssector. De deelnemers moesten op straat gaan en vragen stellen aan de lokale gemeenschap: welke problemen ervaren zij op het gebied van landbouw en voedsel? Wat zijn behoeften en waar liggen kansen? Door die aanpak zijn de oplossingen en ideeën die de jongeren bedenken, gebaseerd op de reële behoeften van de bevolking.

De ervaring was een echt succes. Dankzij de samenwerking tussen universiteitsstudenten, jonge boeren en de gemeenschap hebben de deelnemers initiatieven met veel potentieel gecreëerd. Op dit moment zijn we bezig de methodologie te systematiseren en aan te passen aan de realiteit van boerencoöperaties.