Vlak voor de aftrap van de Warmste Week, die in 2022 in het teken stond van de bestrijding van kansarmoede, organiseerde Rikolto op 16 december een werkbezoek aan twee Leuvense scholen die in 2022 een gezond voedingsaanbod lanceerden. Met een groep van twintig deelnemers van lokale besturen en Vlaamse overheidsdiensten wandelden we door het kerstdecor van het Leuvense centrum naar De Zevensprong en Sancta Maria en maakten kennis met twee initiatieven die focussen op een toegankelijk aanbod voor àlle leerlingen, ongeacht hun sociale achtergrond.
Eén kind op vijf jonger dan 18 jaar in de EU leeft in een gezin dat risico loopt op armoede of sociale uitsluiting. Dat betekent bijna 18 miljoen kinderen in nood. Om de kinderen beter te beschermen, lanceerde de Europese Commissie in 2021 de Europese Kindergarantie, een reeks van aanbevelingen aan de lidstaten die zowel gelijke kansen als sociale inclusie moet bevorderen. Eén van de acties is om op school minstens één gezonde maaltijd per dag aan te bieden. Voor kinderen in nood zou deze maaltijd gratis moeten zijn. Geen evidente opdracht natuurlijk, want iemand zal de kostprijs hiervan moeten betalen.
Bovendien blijkt uit de indicatorenbevraging van Gezond Leven (2020) dat steeds meer scholen net stoppen met het aanbieden van warme maaltijden en dit om verschillende redenen: het aanbod is te duur, niet evenwichtig samengesteld en onaantrekkelijk, de school heeft geen infrastructuur voor het klaarmaken of aanbieden van maaltijden, de aanbestedingsprocedures en de logistieke organisatie zijn te complex, enz. De coronacrisis en de daaropvolgende energiecrisis hebben een nog grotere druk op schoolteams gelegd en de trend alleen maar versterkt.
Toch zien we in verschillende steden en gemeenten meer en meer initiatieven ontstaan om kinderen de principes van gezonde, duurzame voeding bij te brengen en een aanbod op school te voorzien dat toegankelijk is voor iedereen. Zo ook in Leuven, in de basisscholen Sancta Maria en De Zevensprong.
De school wilde begin 2022 een initiatief nemen tegen het oprukkende probleem van lege brooddozen en de leerlingen stimuleren om meer groenten te eten. En dus krijgen alle leerlingen sinds voorjaar 2022 op dinsdag en vrijdag een lekkere, gezonde groentesoep. De soep wordt in de eigen schoolkeuken bereid met uitsluitend verse groenten, zodat de voedselkost laag blijft en de soep qua samenstelling kan voldoen aan de richtlijnen van Gezond Leven. De ingrediënten worden aangekocht of gedoneerd door ouders met een moestuin. Het project kon van start gaan dankzij een kleine subsidie van de stad Leuven, die gebruikt werd voor het vergoeden van een vrijwilliger in de keuken en de aankoop van groenten. Voor de keukenchef is het extra werk geen probleem: aangestoken door het enthousiasme bij ouders, leerkrachten en leerlingen, neemt hij dit er graag bij. Hij kreeg zelfs al suggesties van de leerlingen. De soep wordt in thermossen verdeeld over de verschillende klassen, zodat alle leerlingen samen, op een moment dat hen past, van een soepmoment kunnen genieten. De soepbekers worden in de klas afgespoeld. Voor de financiële haalbaarheid op lange termijn is nog bijkomende financiering nodig, bijvoorbeeld via het project Brood(doos)nodig, een online platform waar ouders, sympathisanten, organisaties, bedrijven enz. een gift kunnen doen aan de school om een gezond, toegankelijk voedingsaanbod te bekostigen.
Ook Sancta Maria werd geconfronteerd met ongezonde snacks en meer en meer lege brooddozen en lanceerde daarom een dagelijks fruitmoment in de klas. Sommige kinderen brengen een stuk fruit van thuis mee, andere kinderen bestellen fruit via de school, die een samenwerking opstartte met Kort’om, een platform dat lokale boeren toelaat om in korte keten hun producten te verkopen. Het eigen aanbod van appelen, peren en wortelen wordt aangevuld met mandarijntjes, appelsienen en bananen, afkomstig van partners van Kort’om. Ouders die fruit bestellen, kunnen een solidaire bijdrage betalen voor ouders die het financieel moeilijker hebben. Dat zorgt ervoor dat alle kinderen zonder onderscheid kunnen deelnemen aan het fruitmoment.
De testfase in voorjaar 2022 werd door ouders, leerlingen en het schoolteam als zeer positief beoordeeld: het project droeg bij aan het wegnemen van stigmatisering van kinderen in armoede omdat alle kinderen zonder onderscheid konden meedoen aan het fruitmoment. Niemand voelde zich uitgesloten. Er was slechts een beperkte werklast voor de leerkrachten (koelkast vullen, eenmaal per week wortelen schrapen, fruit verdelen over de klassen). En dankzij een opstartsubsidie van de stad voor de aankoop van een grote koelkast en de bijdragen van ouders en sponsors is er geen bijkomende financiële investering nodig. De school besliste dan ook om het fruitproject permanent op te nemen in de schoolwerking. Een volgende stap wordt het gezonder en toegankelijker maken van de warme schoolmaaltijden.
Beide projecten konden opgestart worden dankzij ondersteuning van de stad Leuven. Leuvense basisscholen konden einde 2021 een projectvoorstel indienen voor het aanbieden van een ontbijt, soep, tussendoortje of snack en hiervoor een subsidie aanvragen. Belangrijke voorwaarde: het nieuwe aanbod moest gedurende minstens 8 weken gelden, toegankelijk zijn voor alle leerlingen, zonder te stigmatiseren en beantwoorden aan de gezondheidsrichtlijnen van Gezond Leven. Zes scholen kwamen in aanmerking voor een subsidie van de stad, die in totaal €12.000 bedroeg. Dit relatief kleine bedrag was volgens de scholen cruciaal om van start te kunnen gaan. De initiatieven zorgden voor heel wat enthousiasme bij leerkrachten, leerlingen en ouders leverden ook heel wat praktische ervaring op waar andere scholen nu op kunnen verder bouwen. De stad heeft dan ook beslist om verder te investeren in een gezond voedingsaanbod op school: in 2023 wordt een nieuwe oproep gelanceerd voor nieuwe initiatieven, waarbij ook in het bijzonder het aanbieden van gezonde warme schoolmaaltijden wordt aangemoedigd.
Ook andere steden en gemeenten, zoals Roeselare (Superfood voor jonge helden), Vilvoorde (Schoolmenu), Antwerpen (Smakelijke school) werkten een subsidiereglement uit om lokale scholen te ondersteunen bij het implementeren van een gezond en duurzaam voedingsbeleid.
Rikolto brengt in opdracht van het Agentschap Binnenlands Bestuur en het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin alle goede praktijken in kaart.
Neemt jouw lokale bestuur ook stappen? Laat het ons weten via goodfoodatschool@rikolto.be, ook al gaat het om kleine initiatieven en ook al zijn er nog veel drempels waar scholen en besturen lokaal tegenaan lopen. Rikolto wil jouw feedback gebruiken als input voor een webinar dat in het voorjaar van 2023 zal georganiseerd worden, met als doel kennis en ervaringen rond dit thema uit te wisselen en scholen en lokale besturen praktisch te ondersteunen. Meer info hierrond volgt zeer binnenkort, hou dus zeker onze website in de gaten.
.jpg)