Buurtkeuken, voedselatelier, samentuin, sociaal netwerk... De Kompaan in Borgerhout, Antwerpen, is het allemaal. Carl Cappelle gunt ons een blik in depotten van dit smakelijke sociaal experiment dat past binnen de voedselstrategie van de stad Antwerpen.
Tijdens de Week Voor Goed Eten zetten Gent, Leuven en Antwerpen voedselinitiatieven in de kijker die werk maken van goed eten in de stad.
Hoe kan je anders met voedsel omgaan in de stad, vertrekkende van een gemeenschap? Vanuit die vraag werd De Kompaan in 2019 opgericht. “We hebben daarbij geen dogma’s, behalve dat we het samen doen”, zegt Carl Cappelle, ‘schipper’ bij De Kompaan. “Voeding is voor ons het perfecte excuus om mensen van alle slag samen te brengen.”
Dat begint al bij het produceren en oogsten van voedsel. “We hielpen drie samentuien opstarten in Borgerhout”, legt Carl uit. “Niemand heeft er een eigen vierkante meter. Je moet overeenkomen over wat er geplant wordt en hoe de oogst georganiseerd wordt.” Daarnaast is De Kompaan kind aan huis bij twee boerderijen: De Zwanenberg in Kalmthout en Moesland in Zwijndrecht. “Eén keer per maand gaan we met een groep op bezoek. Mensen leren er de realiteit van het boeren kennen, maar zien ook de seizoenen doorschuiven.”
Samen koken is het logische vervolg op de samentuinen. De buurtkeuken op woensdag is het kloppend hart van De Kompaan. “We koken met de oogst van de tuinen en de overschotten van winkels in de buurt. Boerderij Moesland gebruikt onze ruimte als afhaalplek voor hun groentepakketten en in ruil schenkt hij wekelijks een bak groenten.” Laagdrempelig is het ordewoord. “We werken niet met inschrijvingen. Als we met twee zijn, maken we een grote pot soep, maar met vijftien kan je natuurlijk veel meer.”
De buurtkeuken wordt helemaal getrokken door de deelnemers. Elke woensdag voltrekt zich het mirakel van zelforganisatie. De boeren leveren hun groenten en iemand rijdt langs de buurtwinkel en vult de fietskar met overschotten. “Om 15u starten we. Je weet nooit wie er komt, maar we beginnen met de mensen die er zijn. Rollen en taken worden verdeeld per gerecht. De ene begint aan de soep, de andere aan de tajine.” De rolverdeling is een work in progress. “We hebben ondertussen zo’n vijftien rollen om te verdelen. Met de studenten van de hogeschool evalueren we die elk seizoen. Dat maakt van De Kompaan een interessante leerplek voor tweede- en derdejaarsstudenten.”
Get Wasted laat niks verloren gaan
Ongeveer 30 tot 40% van de voeding gaat verloren in de voedselketen. Daarom lanceerden EIT Food, Sense, Rikolto, Special Fruit, Growzer and Groothandel Claessens het project Get Wasted. “Op ons platform kunnen bedrijven in de voedingsketen hun groente- en fruitoverschotten met elkaar verhandelen”, zegt Joanna Klosowska van EIT Food. Het afval van het ene bedrijf wordt zo de grondstof voor iemand anders. “Zo kan het IMS Borgerhout twee keer per week soep gemaakt van voedseloverschotten aanbieden. Een win-win: de leerlingen eten gezonde soep en we redden voedsel van de afvalberg.”
UZA: goed eten = goede zorg
Elke dag serveert het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) duizenden maaltijden en snacks. Welke impact heeft het op de gezondheid én het klimaat, als je daar meer plantaardige keuzes serveert? Wat als die bovendien zo lekker zijn dat er nauwelijks nog eten in de vuilnisbak verdwijnt? Dat zoekt het UZA uit samen met Mosquito In The Room, Sodexo, FoodWIN en Erasmushogeschool Brussel (EHB) in het project ‘Goede zorg voor A, dat proef je’. “Wij willen mensen verleiden om vlees, vis en zuivel uit duurzamere productie te eten, maar vooral om vaker voor plantaardige alternatieven te kiezen, zoals peulvruchten, noten of vleesvervangers”, zegt Amy Verbeke van Mosquito In The Room.
Calabi: lokaal bestellen in 1 klik
Lokale producten zo toegankelijk mogelijk maken, dat is de missie van Calabi. Het digitale team uit Antwerpen ontwikkelde een alles-in-één bestelsysteem voor lokale boeren en verwerkers. Zo maken ze het heel makkelijk voor winkels en horeca om lokaal te bestellen. Maar ook particuliere bestellingen lopen vlot via Calabi. Het resultaat? Meer omzet voor lokale producenten, minder voedselkilometers en sterkere partnerschappen in de korte keten. Er werden vorig jaar bijna 20.000 producten besteld via Calabi.
Het keukenteam groeit aan doorheen de middag. “Iedereen vindt een eigen ritme om mee te doen. Nieuwelingen nodigen we bewust uit om 15u om ze mee te nemen in het verhaal. Veel mensen komen gewoon langs om dag te zeggen. Het is echt een ontmoetingsplek.”
Dan volgt het eten. Iedere week schuiven 40 à 50 mensen aan tafel. Wie mee-eet, betaalt een vrije bijdrage met richtprijs. “Als richtlijn zetten we 10 euro voor wie een normaal inkomen heeft en 5 euro voor wie het moeilijker heeft. Anders geef je wat je kan.”
Wie gekookt heeft, moet niet afwassen. De eters doen dus de afwas. Een sociaal hoogtepunt. “Eten verbindt,” zegt Carl, “maar het is vooral tijdens het koken en afwassen dat verbinding ontstaat. Tijdens het eten ga je vaak naast iemand zitten die je kent en zit je mond vol.”
De kokers en eters komen uit de buurt, maar ook via samenwerkingen met sociale partners als Fedasil, Ligo en SAAMO. “Zij zien wanneer een cursist of nieuwkomer klaar is voor vrijwilligerswerk of op zoek is naar een netwerk. Omdat de buurtkeuken zo laagdrempelig is, verschilt de groep van week tot week. Het is onze filosofie van wonen in een stad: vele handen maken het werk lichter. Zo voelt het nooit aan als een verplichting. Iedereen heeft een eigen unieke inbreng, maar mag nooit helemaal onmisbaar zijn.”
In de toekomst wil De Kompaan de buurtkeuken nog meer aan de buurt geven. “Mensen moeten deze keuken zien als een uitbreiding van hun eigen keuken. Een plek waar je spontaan met buren kan koken zonder veel gedoe. Of zoals onze slogan in de winter luidt: samen koken minder stoken. Want wie in de buurtkeuken kookt, kan thuis de verwarming lager zetten.”
Meer info op www.dekompaan.org
Op 18 januari wordt in het Koninklijk Atheneum Antwerpen de eerste tussendoortjesautomaat gelanceerd met een proefsessie voor de leerlingen. “Met dit pilootproject willen we testen of het aanbieden van gezonde tussendoortjes via een automaat aanslaat bij leerlingen”, legt Myrthe Peijnenborg van Rikolto uit. Het aanbod bestaat o.a. uit koekjes, repen en gedroogd fruit. De prijzen worden laag gehouden omdat de school er geen winst op maakt. Leerlingen van het vierde jaar Onthaal, Sales & Logistiek zorgen voor de promo, verkoop en bevoorrading. “Een mooi voorbeeld van hoe je op een integrale manier werkt maakt van goed eten op school.”
Het Koninklijk Atheneum Antwerpen startte als een van de vijf secundaire pilootscholen in het traject “Smakelijke School”, waarmee Stad Antwerpen zoveel mogelijk leerlingen een voedzame maaltijd wil geven. Dankzij de subsidie van Stad Antwerpen genieten leerlingen van het Atheneum dagelijks van gratis soep van cateraar Sense.
Voedselstrategie maakt van Antwerpen voedselstad
In 2022 werd de Antwerpse Voedselstrategie gelanceerd na een grondig participatietraject met scholen, horeca en burgers. De centrale thema’s? Innovatieve voedselproductie, de strijd tegen voedselverlies en sociale inclusie. De strategie geeft richting aan beleid en acties van onderuit. De komende jaren wordt ze uitgewerkt in concrete acties. Lees meer...
.jpg)