Tijdens de Week voor Goed Eten organiseerde Rikolto samen met Groene Kring en stad Hasselt een gespreksavond tussen boeren en geëngageerde burgers. Onze collega Maarten woonde de gespreksavond bij en noteerde zijn bevindingen.
Het was niet de eerste keer dat ik zo’n gespreksavond bijwoonde, maar toch was ik weer nerveus. De opzet is allerminst vrijblijvend: zet een jonge boer samen met een milieubewuste burger en laat ze praten over een licht ontvlambaar topic als pesticiden, korte keten, de veestapel of dierenwelzijn. In plaats van te discussiëren, moeten de gesprekspartners elkaar uithoren en beluisteren: de ene bevraagt, de andere beantwoordt. Op het einde vat de ene samen wat de ander vertelde. Een derde deelnemer observeert in stilte. Na de luistergesprekken komt iedereen samen om terug te blikken op het verloop. Die terugblik was leerrijk.
Voor heel wat deelnemers was de aanpak verfrissend. De regels waren nochtans streng: de deelnemers moesten de gespreksgids strikt volgen. Die instructie klinkt als een rigide keurslijf, maar werkte net bevrijdend, zo bleek uit de reacties. “Ik vond dit wijs. Je moet proberen de ander te begrijpen vanuit een neutrale positie.” “Je komt nooit tot discussie, maar wel tot uitwisseling.” “Je hoeft geen strijd meer te voeren om de dominante gesprekspartner te zijn.”
De gespreksmethodiek die Ilfaro ontwikkelde, verlost ons net van de dwang om het eigen gelijk te verdedigen. Door die reflex af te blokken, ontstaat er ruimte om te luisteren. Je ontdekt de waarden van de ander en in welke context die tot uiting komen. Je leert wat de ander bedoelt met bepaalde woordkeuzes, en hoe die betekenissen zich verhouden tot je eigen denkkaders.
Luisteren is een vaardigheid, en we oefenen die vaardigheid wat te weinig. Soms lijkt het alsof je er enkel toe doet wanneer je hard genoeg roept. Luisteren maakt nu eenmaal weinig lawaai, terwijl het net meer aandacht verdient.
In die zin stemt de gespreksavond mij hoopvol. In de woorden van een deelnemende boer: er is openheid tot gesprek. Geef mensen de gelegenheid om elkaar en elkaars perspectief beter te leren kennen, en ze maken er gebruik van. Luisteren kan je (opnieuw) leren.
(Lees verder onder de afbeelding)
Luisteren maakt nu eenmaal weinig lawaai.
Succesvol luisteren betekent natuurlijk niet dat je eigen waarden en standpunten plots verdwijnen of samensmelten met die van je gesprekspartner. Wel worden ze verrijkt met het perspectief van de ander. “Fundamenteel is onze visie op dierenwelzijn anders”, zei een deelnemer na een gesprek met een boer die veevoeder produceert. “Maar ik zie wel dat ze ermee bezig zijn. Met die ’common ground’ moet je vervolgens aan de slag.”
En ook dat is waar: luisteren is niet het eindpunt, maar wel het startpunt. “We hebben meer nodig dan één avond om de uitdagingen rond landbouw en milieu op te lossen”, besloot de Hasseltse schepen voor klimaat en leefmilieu Tine Jans. Daarom implementeren we bij Rikolto deze aanpak niet enkel tussen boeren en burgers, maar ook bij andere stakeholders uit de retailsector en het overheidswezen. Ook in de hogere echelons van die sectoren hebben kernspelers vaak iets te weinig inzicht in elkaars perspectief. Door partijen echt naar elkaar te laten luisteren, creëren we ademruimte voor gedragen oplossingen in ons voedselsysteem.
(Lees verder onder de galerij)
En die oplossingen zijn hoognodig. Dat blijkt uit de urgentie die geëngageerde burgers terecht aanbrengen over de staat van ons milieu en klimaat. De manier waarop ons voedselsysteem nu is georganiseerd, heeft een te grote negatieve impact op de lucht, het water en de aarde die het zelf nodig heeft. Die wij met zijn allen nodig hebben om gezond te leven. Het moet anders.
Dat het anders moet, blijkt ook uit de behoefte van de boeren om inzicht te geven in de onmogelijke positie waarin zij vaak gewrongen zitten. Boeren hebben het hart op de tong en het water staat hen aan de lippen. Eigenlijk hebben ze geen tijd om deel te nemen aan dit soort gespreksavonden. Landbouw is geen 9-to-5 job, het is een manier van leven en die staat zwaar onder druk. Daarom maken ze toch keer op keer tijd voor deze dialogen om te vertellen over het boerenleven, hun waarden en drijfveren. Daar zijn we dankbaar voor, zeker in de Week voor Goed Eten, waar we de mensen achter goed eten in de kijker willen zetten.
Keer op keer blijkt ook dat boeren en milieubewuste burgers op heel wat vlakken eigenlijk medestanders zijn en hetzelfde grote plaatje voor ogen hebben: een duurzaam, rechtvaardig en gezond voedselsysteem. Ook zijn ze het erover eens dat de spelers, die de ketens tussen boer en burger verbinden, hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. We zullen het niet nalaten die gezamenlijke oproep over te maken aan de juiste actoren.
In de podcast Alles wordt beter gingen Jelle Goossens van Rikolto en boerin Justin Poppe van Groene Kring in gesprek over het project.
De gespreksmethodiek die we hanteren voor deze boer-burger-dialogen, werd uitgewerkt door Ilfaro.
.jpg)
.jpg)