Wat vind jij? "Supermarkten missen de boot naar plantaardig"

De beweging naar meer plantaardig zit in een stroomversnelling, maar supermarkten lijken de boot te missen. Rikolto, Bond Beter Leefmilieu en BOS+ vragen supermarkten om hun gemaakte engagementen waar te maken. Wat vind jij?

Panos lanceert een vegetarisch worstenbroodje. De voedingsgroep achter de Come a Casa-lasagnes wil tegen 2030 minstens 15% omzet halen uit vegetarische en plantaardige producten. De studentenrestaurants van Universiteit Antwerpen willen dat tegen 2030 80% van de verkochte maaltijden vegetarisch zijn. En in de Ikea-restaurants zullen tegen 2025 de helft van de bistro-menu’s en 80% van de voorverpakte maaltijden volledig plantaardig zijn.

Al deze berichten hebben drie dingen gemeen: ze zijn recent, gaan over plantaardig (of vegetarisch) eten en komen van grote merken met een mainstream publiek. Hun klanten beschouwen zichzelf wellicht niet als foodies, maar willen vooral lekker, gemakkelijk en betaalbaar eten. Blijkbaar kan dat nu ook plantaardig. Zelfs de frituren hebben het begrepen. Zo serveert de bekende Gentse frietbarak Bij Sint-Jacobs sinds dit jaar enkel vegetarische snacks en in Leuven opent binnenkort zelfs het eerste volledige plantaardige frietkot van België.

Stroomversnelling

Er beweegt wat in ons voedselsysteem. We lijken een drempel gepasseerd, waarbij steeds meer spelers de maatschappelijke en economische meerwaarde zien en elkaar aanjagen met plantaardig lekkers. Die stroomversnelling komt geen seconde te vroeg. Wat we eten, heeft een enorme impact op ons klimaat en milieu. Volgens het IPCC-rapport van 2022 zijn voedselsystemen verantwoordelijk voor 42% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, en is bij huishoudens voeding goed voor 28% van de ecologische voetafdruk. Bovendien vormt vleesproductie wereldwijd één van de hoofdoorzaken voor de uitstoot van broeikasgassen en stikstof, voor wereldwijde ontbossing is het zelfs de hoofdoorzaak. Volgens een studie uit wetenschappelijk tijdschrift Nature zou de wereldwijde netto-ontbossing volledig stilvallen tegen 2050 als we met zijn allen de helft minder dierlijke producten (zoals varkensvlees, kip, biefstuk en melk) zouden eten.

Wat vaker plantaardig eten maakt dus wel degelijk een wezenlijk verschil. Daarom wil de recente halfhalf-campagne van de Vlaamse overheid ons inspireren om de helft van de week plantaardige maaltijden te eten. Het stemt dan ook hoopvol dat steeds meer grote mainstreamspelers zo’n plantaardig eetpatroon lekker, gemakkelijk en betaalbaar willen maken voor hun klanten.

Een plan voor plantaardig

Natuurlijk, één vegetarisch worstenbroodje maakt de lente niet. Dat bleek exact een jaar geleden nog uit het onderzoek Superlijst bij Belgische supermarkten door denktank Questionmark in samenwerking met onder meer Rikolto, Bond Beter Leefmilieu en BOS+. Slechts 4% van alle kant-en-klare maaltijden zijn volledig plantaardig, plantaardige alternatieven staan zelden in promotie en concrete doelstellingen voor meer plantaardige verkoop zijn er niet, laat staan een samenhangend actieplan om die doelen te bereiken. Vraag een supermarkt wat die doet om plantaardig eten te stimuleren, dan kan die ongetwijfeld enkele mooie initiatieven oplijsten. Maar wezenlijke, duidelijke, innovatieve en langdurige maatregelen om doorsnee klanten te leiden naar een meer plantaardig eetpatroon, die vond het Superlijst-onderzoek in België nog niet.

Nochtans hebben alle grote supermarkten zich geëngageerd tot de Vlaamse Green Deal ‘Eiwitshift op ons bord’. Met die Green Deal wil de Vlaamse overheid ervoor zorgen dat we in Vlaanderen tegen 2030 meer plantaardig en minder vlees en zuivel eten. Voorlopig lijken de supermarkten dat engagement niet om te zetten in de praktijk.

Dat is zorgwekkend, want 85% van wat wij in België eten, komt via de supermarkt op ons bord. Supermarkten beïnvloeden ons aankoopgedrag via hun assortiment, promoties, winkelomgeving en beleid. Die invloed kunnen ze inzetten om op grote schaal een plantaardiger eetpatroon te stimuleren.

Opportuniteit

Daar is niet alleen de samenleving bij gebaat, maar ook de supermarkt zelf. Onderzoek wijst uit dat de jongere generatie sterk vragende partij is voor plantaardig en duurzaam eten. Als zij die niet in de supermarkt vinden, vinden ze het wel elders, in een duurzame winkel als Färm of via online diensten als Crisp, Rayon en eFarmz. Supermarkten zijn zich hiervan bewust. Zo verlaagt Lidl in Duitsland de prijs van haar vleesvervangers tot het prijsniveau van dierlijk vlees.

Supermarkten dienen nu voluit en effectief in te zetten op plantaardig. De voorzichtige kleine initiatieven op de winkelvloer moeten snel uitgroeien tot integrale beleidsplannen met harde doelstellingen. Om dit te stimuleren, kunnen politieke beleidsmakers de wettelijke lat voor duurzaamheid hoog genoeg leggen en de omslag naar meer plantaardig voluit steunen. Want er is nog veel werk aan de winkel als we van onze supermarkten werkelijk een duurzame voedselomgeving willen maken.

‍

Maarten Corten is projectmedewerker Superlijst bij Rikolto.

Karolien Byttebier is projectmanager voeding bij Bond Beter Leefmilieu.

Pieter Van de Sype is beleidsmedewerker tropen bij BOS+.