In 2013 lanceerde de Stad Gent, als eerste stad in ons land, haar eigen voedselstrategie: Gent en Garde. Al tien jaar lang is de strategie een katalysator voor vernieuwende initiatieven.
In 2009 zette Gent zich op de kaart door samen met Eva vzw (nu ProVeg) “Donderdag Veggiedag” uit te roepen. Tal van instellingen, bedrijfsrestaurants en horecazaken sloten zich aan. De campagne kreeg zelfs gevolg in andere steden wereldwijd, zoals in Rio de Janeiro en Kaapstad. “Toen zagen we voor het eerst de impact die een stad kan hebben op het voedselsysteem”, zegt Tine Heyse,schepen van Milieu, Klimaat en Wonen. .
Tijdens de Week Voor Goed Eten zetten Gent, Leuven en Antwerpen voedselinitiatieven in de kijker die werk maken van goed eten in de stad.
Voedsel staat op het kruispunt van enkele van de meest kritieke uitdagingen: klimaatverandering, voedselzekerheid, verlies van biodiversiteit, gezondheid, werkgelegenheid, ... Toch zijn ze net uniek gepositioneerd om er iets aan te doen. “Steden zijn wendbaarder in hun besluitvorming”, zegt Thibault Geerardyn, directeur van Rikolto in België. “Steden staan dicht bij hun burgers en kunnen hen betrekken bij de besluitvorming zodat burgers mede-eigenaar worden van het voedselbeleid.”
Dat is precies wat er in Gent gebeurde. ”We zagen een enorme rijkdom aan initiatieven groeien vanuit groepen en organisaties,” zegt Tine Heyse, “maar er was nog weinig samenhang en onderlinge uitwisseling.” Zo kwam het idee van een voedselstrategie. Na vele gesprekken tussen de stadsdiensten en alle spelers die rond voedsel en landbouw werken, werd een document geboren met 3 strategische doelstellingen die concreet worden in 13 operationele doestellingen.
Karoot: Een eethuisje in de Brugse Poort waar iedereen kan komen eten met gelijk welk budget. Elke dag serveert het restaurant een dagschotel in ruil voor een vrije bijdrage. De maaltijden worden bereid met seizoensgebonden ingrediënten en zijn grotendeels plantaardig.
Veggie is Halal: Een sociale onderneming van Voem vzw waar vrouwen met verschillende roots de catering verzorgen voor evenementen. Alle gerechten zijn plantaardig, en dus halal.
Aroma’s, koken met de oma’s en opa’s: Studenten koken op verschillende locaties in Gent samen met ouderen. Het project won onlangs ook de prijs “jong en oud”.
Slimme weegschalen tegen voedselverspilling: Arteveldehogeschool kocht 5 foodwaste monitors aan. Dat zijn slimme weegschalen die via beeldherkenning voedseloverschotten meten. In samenwerking met Stad Gent worden 4 monitors ingezet in de Gentse horeca tussen 2023 en 2026. De horecazaken krijgen coaching om met de data van de weegschaal aan de slag te gaan.
%20Martin%20Corlazzoli%20slimme%20weegschaal.jpg)
De eerste doelstelling focust op een korte en duurzame voedselketen. “Daarmee willen we producenten zichtbaar maken en nieuwe afzetmogelijkheden scheppen voor lokale producten, zoals met Vanier: een webplatform dat voedselproducenten en afnemers uit de regio van Gent samenbrengt. Maar we willen ook ruimte maken voor professionele boeren en hobbytuiniers”, zegt Tine Heyse. De tweede doelstelling wil iedereen duurzaam laten eten en werkt daarvoor aan een toegankelijk voedingsaanbod. “Denk aan beter plantaardig aanbod bij cateraars, maar ook gezonde en betaalbare schoolmaaltijden, waar we samen met Rikolto aan werken.” De derde doelstelling bindt de strijd aan met voedselverlies. “Daarvoor ondersteunen we initiatieven zoals Foodsavers, die op grote schaal voedseloverschotten recupereren en herverdelen via sociale organisaties en sociale restaurants.”
Centraal in de voedselstrategie staat de Voedselraad. Die verenigt een dertigtal mensen die elk op hun manier een rol vertegenwoordigen in het Gentse voedselsysteem: landbouworganisaties, verenigingen, kennisinstellingen, sociale organisaties, ... “De Voedselraad is het klankbord voor het voedselbeleid en beschikt over een eigen budget om vernieuwende projecten te steunen”, zegt Tine Heyse. “Ze brengen ook nieuwe ideeën aan, geven advies over projecten, bespreken de strategische visie en nemen een belangrijke ambassadeursrol op om voedselproductie en -consumptie op de agenda te zetten.”
Aan ambitie ontbreekt het alvast niet. “De omslag naar plantaardige eiwitten is een enorme uitdaging”, zegt Tine Heyse. “Daarom werkten we in 2021 een aparte eiwitstrategie uit: de Gentse Green Bowl. Die pakt zowel de productie als de consumptiezijde van de eiwittransitie aan.”
Voor Rikolto was de ervaring met de Gentse voedselstrategie het startpunt voor een wereldwijd programma. “Ondertussen zetten we samenwerkingen op in 33 steden over heel de wereld om via voedsel hun grote uitdagingen rond milieu, klimaat, werkgelegenheid en armoede aan te pakken”, zegt Thibault Geerardyn.
De Stad Gent en haar inwoners pionieren al vele jaren als voedselstad. In 2019 wonnen ze daarvoor zelfs de UN Global Climate Action Award. Veel ideeën en initiatieven die nu mainstream zijn, waren destijds haast ondenkbaar. Twee voorbeelden.
Donderdag veggiedag
Gent staat gekend als pioniersstad in kader van goed en duurzaam eten. Deze titel kreeg de stad in 2009, wanneer Gent als eerste Belgische stad “donderdag veggiedag” introduceerde. Scholen, bedrijfskantines, openbare instellingen, … serveren allemaal vegetarische gerechten op donderdag. Met dit initiatief haalde Gent zelfs de internationale pers en kreeg het de onofficiële titel “Veggiehoofdstad van Europa”. Gent werd een thuishaven waar veggies, flexi’s en plantaardige ondernemers zich thuis voelen. Het initiatief betekende voor veel mensen een eerste stap naar een plantaardiger voedingspatroon.
Schoolmaaltijden gaan halfhalf
De plantaardige pioniersrol trok Gent door in de halfhalf-schoolmaaltijden: duurzame schoolmaaltijden waarin een grote rol is weggelegd voor plantaardige eiwitten. Zo liep Gent in 2021 al voorop met de richtlijn die de Vlaamse Overheid in 2023 vooropstelde om voor de helft plantaardige eiwitten te eten. Door het invoeren van de halfhalf-maaltijden en het verminderen van rundsvlees in stadsrestaurants en kinderdagverbijven, werd de CO2-uitstoot voor voeding verminderd met bijna 40% ten opzichte van 2018.
Restorestjes redden voedsel
In 2015 lanceerde Stad Gent het “Restorestje”, een doosje waarin restaurantbezoekers hun overschotjes gratis mee naar huis kunnen nemen. Restorestje is niet alleen een handige hulp tegen voedselverspilling, het verloste de “doggybag” ook van zijn slechte imago. In 2015 was het namelijk niet gewoon om op restaurant je overschot mee te nemen. Sindsdien lanceerden vele steden hun versie van het Restorestje. Restorestje werd zelfs woord van het jaar in de categorie “lifestyle”.
%20Martin%20Corlazzoli%20-%20halhalf%20schoolmaaltijden.jpg)
.jpg)